«Οι μετασχηματισμοί είναι αναπόσπαστο κομμάτι του λαϊκού μας πολιτισμού» λέει η εθνολόγος – λαογράφος και δασκάλα παραδοσιακών χορών, Παναγιώτα Ανδριανοπούλου, αναφερόμενη στο θέμα της μαζικής πλέον συμμετοχής των νέων στα παραδοσιακά πανηγύρια ανά την επικράτεια που προκάλεσε πολλές συζητήσεις αλλά και διαξιφισμούς το φετινό καλοκαίρι.
«Η στροφή των νέων στο κομμάτι της παράδοσης δεν είναι φαινόμενο των τελευταίων πέντε χρόνων, τοποθετείται στις αρχές της δεκαετίας του 2000 και συντείνουν αρκετοί παράγοντες σε αυτήν», σημειώνει, συνεχίζοντας την παρέμβασή της στο δημόσιο διάλογο για το θέμα, στην πολιτιστική εκπομπή «Αποτύπωμα» της Φωνής της Ελλάδας με τη Φούλη Ζαβιτσάνου.
«Ένας βασικός παράγοντας είναι η αποστασιοποίηση από την μεταπολιτευτική περίοδο στην οποία το κομμάτι του λαϊκού πολιτισμού έφερε το στίγμα της εργαλοιοποίησης του από τη χούντα». Άλλος παράγοντας, εξίσου σημαντικός, «υπήρξε η ίδρυση των μουσικών σχολείων και η μελέτη και επανανοηματοδότηση της δημοτικής μουσικής παράδοση που έφερε στο φως μια νέα γενιά παραδοσιακών καλλιτεχνικών σχημάτων κι ερμηνευτών».
Καταλύτης, όμως για την άνθιση του φαινομένου των αστικών γλεντιών με παραδοσιακή μουσική και την αθρόα συμμετοχή της νεολαίας σε αυτά ήταν, σύμφωνα με την μελετήτρια της λαϊκής παράδοσης, η οικονομική κρίση και η απάντηση που δόθηκε σε αυτήν από κοινότητες της πόλης με κινητοποιήσεις, διεκδικήσεις για την υπεράσπιση δημόσιων χώρων και άλλων κοινωνικών αιτημάτων της εποχής. Επίσης, το πλαίσιο της οικονομικής κρίσης έκανε ακόμα πιο έντονη την ανάγκη να ξαναβρούμε την αλληλοβοήθεια της κοινότητας, την ενότητα και την θεραπευτική διάσταση του κύκλου των χορευτών και των γλεντιστών της παραδοσιακής κουλτούρας.
Στην πορεία των τελευταίων χρόνων, η τάση υπήρξε ανοδική, το φαντασιακό του συλλογικού ξεφαντώματος κυρίαρχο κι επανατροφοδοτούμενο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα στιγμιότυπα από τη συμμετοχή σε καλοκαιρινά πανηγύρια ταυτισμένη με τις καλοκαιρινές εξόδους και διακοπές. Τίποτα το μεμπτό στην επαναφορά του παραδοσιακού γλεντιού, στην αίσθησης της κοινότητας και του ανήκειν, ειδικά σε μια εποχή που το ατομικιστικό και καταναλωτικό κέλυφος γίνεται ασφυκτικό, η νοσηρότητα στοιχείο της καθημερινότητας και οι πολλαπλές κρίσεις συνεχώς κλιμακούμενες, όμως το πανηγύρι δεν είναι μόνο ξεφάντωμα.
Και εδώ η Παναγιώτα Ανδριανοπούλου δίνει ένα σαφή ορισμό για το πανηγύρι: «Πρόκειται για μια έκφραση της κοινότητας στενά δεμένη με το θρησκευτικό εορτολόγιο. Ένα συλλογικό κοινωνικό γεγονός, στο οποίο τελούνταν συγκεκριμένες λειτουργίες ένταξης και αναπαραγωγής της κοινότητας. Στο πανήγυρι εμπλέκονταν και κινητοποιούνταν όλοι καθώς δεν υπήρχε διαχωρισμός μεταξύ γλεντιστών και διοργανωτών».
«Ένα πανηγύρι ΔΕΝ είναι μόνο γλέντι, ξεφάντωμα, κορύφωση διακοπών. Δεν είναι φεστιβάλ, ή γιορτή προϊόντων. Έχει τους δικού τους κανόνες συμμετοχής και τέλεσης και καλό είναι να προσερχόμαστε σε αυτό με σεβασμό και υπομονή» τονίζει, στιγματίζοντας την «βουλιμική» συμπεριφορά πολλών νέων των αστικών κέντρων που βλέπουν σε αυτό μόνο την επιθυμητή κορύφωση και την ευκαιρία για αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ας μην βλέπουμε λοιπόν το πανηγύρι ως καταναλωτές που ζητούν να χορέψουν τον Ικαριώτικο στην Ήπειρο, ας προσερχόμαστε σε αυτό με σεβασμό στην κοινότητα και διάθεση να το μάθουμε και να το ζήσουμε. «Ένα πανηγύρι δεν είναι αξιοθέατο, είναι αξιοβίωτο», συνοψίζει.
Ακούστε εδώ ολόκληρη τη συνέντευξη.
Η Παναγιώτα Ανδριανοπούλου με σπουδές Αρχαιολογίας στο Παν/μιο Αθηνών και μεταπτυχιακά στην Εθνολογία (ΕHΕSS) και στη Λαογραφία (ΕΚΠΑ), συνεργάστηκε ερευνητικά με το Κέντρο Ερεύνης Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, το Πάντειο Πανεπιστήμιο, το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος, ως επιστημονική συνεργάτης και επιμελήτρια, και άλλους φορείς. Από το 2018 είναι προϊσταμένη του Τμήματος Συλλογών, Έρευνας και Τεκμηρίωσης Λαϊκής Τέχνης στο Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού (πρώην ΜΕΛΤ). Έχει συμμετάσχει σε σημαντικά ελληνικά και διεθνή συνέδρια και έχει αντίστοιχες δημοσιεύσεις. Από το 2011 είναι μέλος του δικτύου facilitators της UNESCO για τη Διαφύλαξη της ΑΠΚ και συμμετέχει ερευνητικά στο International Council of Traditional Music.
