Ολες οι αλλαγές στο κληρονομικό δίκαιο. Οι βασικοί άξονες του νομοσχεδίου, η νέα ψηφιακή πλατφόρμα και η δημόσια διαβούλευση.

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΧΩΡΑΪΤΗ – ΠΗΓΗ: Realnews

Εντός των επόμενων εβδομάδων εισέρχεται σε δημόσια διαβούλευση το σχέδιο νόμου που περιλαμβάνει τις αλλαγές στο κληρονομικό δίκαιο, με στόχο να γίνει νόμος του κράτους μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου του 2026.

Με τις συγκεκριμένες αλλαγές επιδιώκεται όχι μόνο να καταστεί πιο απλή και δίκαιη η διαδικασία μεταβίβασης περιουσιακών στοιχείων, αλλά να γίνεται και πιο γρήγορα.

Προς αυτή την κατεύθυνση κινείται και η ρύθμιση που κατατέθηκε στη Βουλή, στις αρχές της περασμένης εβδομάδας, για την επέκταση της δυνατότητας να δημοσιεύονται διαθήκες και να κηρύσσονται ως «κυρίες» από τους συμβολαιογράφους μέσω της νέας ψηφιακής πλατφόρμας που δημιουργείται, ακόμη και αν ο θάνατος του κληρονομούμενου επήλθε πριν από την 1η Νοεμβρίου 2025.

Μάλιστα η παραπάνω αλλαγή περιλαμβάνει και τις υποθέσεις δημοσίευσης διαθηκών που εκκρεμούν στα πρωτοδικεία και ανέρχονται σε 14.000, κάτι που θα αποσυμφορήσει τα δικαστήρια από μεγάλο όγκο υποθέσεων που έχουν συσσωρευτεί.

Για την αναμόρφωση του κληρονομικού δικαίου, που ισχύει σχεδόν αυτούσιο στη χώρα μας εδώ και 80 χρόνια, χρειάστηκε μια διαδικασία δύο ετών. Η ειδική επιτροπή υπό τον ομότιμο καθηγητή Αστικού Δικαίου του ΕΚΠΑ, ακαδημαϊκό Απόστολο Γεωργιάδη, συνέταξε το νομοσχέδιο μέσα από 28 συνεδριάσεις, ενώ η δημόσια διαβούλευση θα διαρκέσει έναν μήνα – δηλαδή χρονικό διάστηκα υπερδιπλάσιο από αυτό που συνηθίζεται για τα νομοθετήματα, λόγω της σπουδαιότητάς του. Ενδεικτικό αυτού είναι πως ο υπουργός Δικαιοσύνης, Γιώργος Φλωρίδης, χαρακτήρισε την αλλαγή ως «επιστημονικό επίτευγμα», ενώ ο υφυπουργός Ιωάννης Μπούγας τη συνέκρινε με «επιτυχημένη χειρουργική επέμβαση στον οικογενειακό ιστό της χώρας».

Τέσσερις άξονες

Το νέο κληρονομικό δίκαιο κινείται γύρω από τέσσερις βασικούς άξονες:

1. Σαφήνεια στην κληρονομική διαδοχή. Η νέα νομοθεσία επιτρέπει στους διαθέτες να καθορίζουν με ακρίβεια ποιος θα κληρονομήσει τι και υπό ποιες προϋποθέσεις.

2. Εξορθολογισμός της νόμιμης μοίρας, η οποία γίνεται ενοχική (χρηματική) και όχι εμπράγματη, μειώνοντας τις συγκρούσεις μεταξύ κληρονόμων.

3. Κληρονομικές συμβάσεις και συνδιαθήκες. Εισάγονται αλλαγές που επιτρέπουν τη συμφωνία για την τύχη της περιουσίας πριν ή μετά τον θάνατο του διαθέτη.

4. Προστασία της προσωπικής περιουσίας των κληρονόμων. Τα χρέη του διαθέτη δεν θα επηρεάζουν πλέον την ατομική περιουσία του κληρονόμου.

Δικαστικές συγκρούσεις

Ειδικότερα, η κληρονομική σύμβαση δίνει τη δυνατότητα στον διαθέτη να συμφωνήσει με τους κληρονόμους για την τύχη της περιουσίας, μειώνοντας τις πιθανότητες δικαστικών συγκρούσεων.

Παράδειγμα:

Πριν: Ο αδελφός Α κληρονομούσε πάντα τα ίδια μερίδια, ανεξάρτητα από τις ανάγκες των άλλων αδελφών, οδηγώντας σε διαφωνίες και περιουσιακές διεκδικήσεις.

Μετά: Οι αδελφοί μπορούν να συμφωνήσουν από κοινού πώς θα διανεμηθεί η περιουσία, π.χ. ο ένας να πάρει το σπίτι και ο άλλος μετρητά, αποφεύγοντας συγκρούσεις και δικαστικά έξοδα.

Ακόμα, οι συνδιαθήκες δίνουν τη δυνατότητα σε δύο ή περισσότερα άτομα να συντάξουν από κοινού διαθήκη με δεσμευτικό χαρακτήρα. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για οικογενειακές επιχειρήσεις ή κοινές επενδύσεις.

Παράδειγμα:

Πριν: Η διαχείριση της περιουσίας γινόταν μεμονωμένα, οδηγώντας σε προβλήματα όταν η οικογένεια ή οι συνεργάτες διαφωνούσαν.

Μετά: Η συνδιαθήκη εξασφαλίζει ότι όλοι οι εμπλεκόμενοι συμφωνούν στον τρόπο κατανομής, μειώνοντας τη σύγκρουση και προστατεύοντας την επένδυση.

Ριζικά αλλάζει και η νόμιμη μοίρα. Πρόκειται για το ποσοστό που δικαιούται ένας συγγενής αν δεν υπάρχει διαθήκη, το οποίο γίνεται χρηματική αξίωση αντί μερίδιο σε είδος.

Παράδειγμα:

Πριν: Ο γιος είχε νόμιμη μοίρα στο μισό σπίτι του πατέρα του, πράγμα που μπορούσε να οδηγήσει σε αναγκαστική πώληση του σπιτιού ή σε δικαστικές διαμάχες.

Μετά: Ο γιος λαμβάνει χρηματική αποζημίωση, ενώ το ακίνητο μπορεί να παραμείνει σε έναν κληρονόμο ή να χρησιμοποιηθεί κατά συμφωνία, μειώνοντας τις οικογενειακές εντάσεις.

Αυτή η αλλαγή είναι ιδιαίτερα σημαντική για τα αστικά κέντρα, όπου η αξία των ακινήτων είναι υψηλή και οι συγκρούσεις για τη διαχείρισή τους συχνές.

Σύντροφοι

Η νέα νομοθεσία αναγνωρίζει τον σύντροφο σε ελεύθερη ένωση υπό αυστηρές προϋποθέσεις, όπως η τριετής συμβίωση ή η ύπαρξη παιδιού. Ο σύντροφος μπορεί να ζητήσει αποκλειστική χρήση του κύριου τόπου διαμονής για έναν χρόνο μετά τον θάνατο του διαθέτη, προστατεύοντας την οικογένεια και τα παιδιά.

Παράδειγμα:

Πριν: Ο σύντροφος χωρίς γάμο δεν είχε κανένα δικαίωμα στην κληρονομιά και αυτό οδηγούσε σε κοινωνικές αδικίες και οικονομική ανασφάλεια.

Μετά: Ο σύντροφος δικαιούται να μείνει στο σπίτι και να χρησιμοποιήσει την κοινή περιουσία για έναν χρόνο, διασφαλίζοντας την εύρυθμη μετάβαση και την προστασία των παιδιών.

Επιπλέον, οι ιδιόγραφες διαθήκες θα πρέπει να παραδίδονται σε συμβολαιογράφο για δημοσίευση μετά τον θάνατο του διαθέτη. Αυτό μειώνει τις αμφισβητήσεις για τη γνησιότητα της υπογραφής και προστατεύει τα δικαιώματα των κληρονόμων.

Παράδειγμα:

Πριν: Η ιδιόγραφη διαθήκη συχνά αμφισβητείτο, οδηγώντας σε δικαστικές διαμάχες και καθυστερήσεις στην εκτέλεση της κληρονομιάς.

Μετά: Με τη δημοσίευση σε συμβολαιογράφο, η διαθήκη ισχύει χωρίς επιπλέον νομικές περιπλοκές, επιταχύνοντας τη διαδικασία και μειώνοντας τα έξοδα.

Μία από τις σημαντικότερες αλλαγές που επέρχεται είναι και η προστασία της προσωπικής περιουσίας του κληρονόμου. Τα χρέη του διαθέτη καλύπτονται μόνο από την περιουσία που κληρονομείται, προστατεύοντας τον κληρονόμο από οικονομική κατάρρευση.

Παράδειγμα:

Πριν: Αν ο πατέρας είχε χρέη, οι πιστωτές μπορούσαν να διεκδικήσουν μέρος της προσωπικής περιουσίας του παιδιού.

Μετά: Τα χρέη καλύπτονται μόνο από την κληρονομιά, διασφαλίζοντας την οικονομική ασφάλεια του κληρονόμου.

Μεταξύ των αλλαγών είναι επίσης και η αποσαφήνιση των λόγων αποκλήρωσης. Βαριά αντικοινωνική συμπεριφορά, αχαριστία ή περιφρόνηση δικαιολογούν την αποκλήρωση παιδιού από τον γονέα.

Παράδειγμα:

Πριν: Η διαδικασία ήταν ασαφής και οι συγκρούσεις μεταξύ γονέα και παιδιού ήταν συχνές, με αμφίβολα αποτελέσματα.

Μετά: Ο γονέας μπορεί να αποκλείσει με σαφή τρόπο το παιδί που παραβαίνει σοβαρά την οικογενειακή ηθική, προστατεύοντας τη δικαιοσύνη και τη συνέπεια των οικογενειακών αξιών.