Άκρως ανησυχητική είναι η δημογραφική πορεία της χώρας όπως περιγράφεται στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το Δημογραφικό το οποίο παρουσιάστηκε στο τελευταίο υπουργικό συμβούλιο από την υπουργό Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας Σοφία Ζαχαράκη.

Τα στοιχεία της απογραφής του 2021, κατέγραψαν μείωση του πληθυσμού κατά 3,5% σε σχέση µε το 2011 και κατά σχεδόν 5% σε σχέση µε το 2001. Από το 2011 το φυσικό ισοζύγιο είναι αρνητικό αφού οι θάνατοι υπερτερούν αριθμητικά των γεννήσεων. Το 2022, οι γεννήσεις έπεσαν για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας κάτω από τις 80.000, έναντι 150.000 το 1980.

• Ο µισός πληθυσμός της Ελλάδας είναι σήμερα πάνω από 46 ετών έναντι 39 ετών το 2000.

• Πάνω από το 20% (ένας στους 5 κατοίκους) της χώρας είναι πάνω από 65 ετών, έναντι 16% το 2000.

• Το ποσοστό των 80 ετών και άνω είναι 6% (διπλάσιο σε σχέση µε αυτό του 2000).

Η αλλαγή στην ηλικιακή κατανομή του πληθυσμού δεν περιγράφεται µε την απλή μετάβαση σε µια νέα στατική κατάσταση. Αντίθετα πρόκειται για µια δυναμική διαδικασία, µε διαφορετικό κάθε φορά διακύβευµα και οικονομικό – κοινωνικό αποτύπωμα.

Σκοπός του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για το Δημογραφικό (ΕΣΔΔ) είναι η ανάπτυξη της στρατηγικής, ο καθορισμός των στόχων, η διαμόρφωση των πολιτικών, και η εφαρμογή των κατάλληλων μέτρων, ώστε να μετριαστούν οι συνέπειες των δυσμενών δημογραφικών εξελίξεων στη δημοσιονομική βιωσιμότητα, τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα, την ευημερία και την κοινωνική συνοχή.

Το ΕΣΔΔ με ορίζοντα δεκαετίας έως το 2035, δεν περιορίζεται απλά στην προσπάθεια ανάκαμψης των γεννήσεων, αλλά προσβλέπει στη συνολική διαχείριση των επιπτώσεων της αλλαγής που έχει επέλθει στην ηλικιακή δομή του πληθυσμού. Προκειμένου να επιτευχθούν οι προαναφερόμενοι σκοποί, δίνεται έμφαση:

• στη δημιουργία ενός ευνοϊκού για την απόκτηση οικογένειας περιβάλλοντος, 

• στην ενίσχυση της απασχόλησης,

• στη διαχείριση της μακροβιότητας και της ευζωίας των πολιτών,

• στην προώθηση της τοπικής ανάπτυξης,

• στην ενημέρωση των πολιτών και

• στην ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση της κοινωνίας.

Η υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Σοφία Ζαχαράκη, δήλωσε: «Παρουσίασα επισήμως στον πρωθυπουργό και στο υπουργικό συμβούλιο το αποτέλεσμα της πολύμηνης προσπάθειας του ΥΚΟΙΣΟ να φτιάξουμε ένα σχέδιο 10ετίας που στοχεύει να μετριάσουμε τις δυσμενείς συνέπειες της δημογραφικής κρίσης που βιώνει η χώρα από τις αρχές της δεκαετίας του ‘80.

Οι στατιστικές και τα μοντέλα πρόβλεψης για τη δημογραφική εξέλιξη είναι δυσοίωνες. Αλλά οφείλουμε όλοι μαζί να κάνουμε υπερπροσπάθεια για την υπέρβαση. Θέλουμε να διαμορφώσουμε ένα ευνοϊκό για την οικογένεια και το παιδί περιβάλλον, το οποίο θα σέβεται τις επιθυμίες, θα παρέχει επιλογές και θα υποστηρίζει τις ανάγκες των πολιτών.

Απώτερος στόχος η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου μέσα από το σχεδιασμό, την εφαρμογή, το συντονισμό και αξιολόγηση δράσεων που αφορούν το σύνολο των πολιτών σε όλο τον κύκλο ζωής. Το σχέδιο των 5 αξόνων, των 20 στόχων και των περισσοτέρων από 200 δράσεων,  αφορά όλους τους πολίτες και απαιτεί το μέγιστο από όλους τους φορείς της διοίκησης. Είναι εθνικό πρόσταγμα.»

Το ΕΣΔΔ οργανώνεται σε 3 επίπεδα: Άξονες – Στόχοι – Δράσεις

Κάθε άξονας έχει στόχους που προωθούνται μέσα από συγκεκριμένες δράσεις:

• Ενίσχυση Γεννήσεων – Στήριξη Οικογένειας

• Ενίσχυση Απασχόλησης

• Διαχείριση της Μακροζωίας – Γήρανσης

• Τοπική Ανάπτυξη – Προώθηση Καινοτομίας

• Ενημέρωση – Ευαισθητοποίηση – Έρευνα     

Αυτοί οι άξονες καταλήγουν σε περισσότερες από 100 δράσεις συνολικής δαπάνης 20 δισεκ. ευρώ, συμπεριλαμβανομένων των μέτρων που έχουν ληφθεί ήδη από το 2019, οι οποίες αφορούν σε όλες τις ηλικιακές ομάδες του πληθυσμού.

Ενίσχυση Γεννήσεων – Στήριξη Οικογένειας

• 17 δράσεις σε συνεργασία με 7 υπουργεία

• Προγεννητικός έλεγχος / ΑΜΗ

• Πρώιμη παιδική παρέμβαση

• Ευνοϊκή φορολόγηση οικειοθελών παροχών

• Αύξηση χρηματοδότησης «Νταντάδες της Γειτονιάς»

• Αύξηση εισοδηματικών κριτηρίων για vouchers

• Αύξηση επιδόματος παιδιού (Α21)

• Αύξηση Θέσεων βρεφονηπιακών

• Διεύρυνση ωραρίου βρεφονηπιακών

• Παιδικοί σταθμοί στο χώρο εργασίας (ή vouchers)

• Ολοήμερο σχολείο / Ενισχυτική Διδασκαλία

• Κατάργηση φόρου ασφαλίστρων για παιδιά

• Κοινωνική Κατοικία / Κοινωνικός Οικογενειακός τουρισμός

• Ισόβια ιδιότητα τριτέκνων

• Ελεύθερες μετεγγραφές / Αυξημένη Μοριοδότηση ΑΣΕΠ

• Συνεργαζόμενα υπουργεία: Εθνικής Άμυνας, Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, Εσωτερικών, Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Υγείας, Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού.

• Κόστος 280 εκατ. ευρώ ανά έτος

Ενίσχυση Απασχόλησης

• 5 δράσεις με την συνεργασία 3 υπουργείων

• Επαγγελματική Εκπαίδευση

• Γυναικεία Επιχειρηματικότητα Upskilling

• Κώδικας δεοντολογίας για Τηλεργασία

• Απασχόληση ηλικιωμένων

• Συνεργαζόμενα υπουργεία: Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού

• Εκτιμώμενο κόστος 25 εκατ. έως το 2027

Διαχείριση Μακροζωίας

• 7 δράσεις με τη συνεργασία  4 υπουργείων

• Θεσμοθέτηση Γηριατρικής

• Προληπτική Ιατρική

• Αναβάθμιση ΚΑΠΗ

• Επέκταση «Βοήθεια στο Σπίτι»

• Φροντιστές της Γειτονιάς

• Δια βίου Εκπαίδευση / Ψηφιακή Εκπαίδευση

• «Η τρίτη ηλικία πάει Πανεπιστήμιο»

• Συνεργαζόμενα υπουργεία: Εσωτερικών, Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, Υγείας

• Εκτιμώμενο κόστος 4,5 εκατ. ευρώ έως 2027

Τοπική Ανάπτυξη – Προώθηση Καινοτομίας

• 9 δράσεις με τη συνεργασία με 6 υπουργείων 

• 13 Περιφερειακά Σχέδια Δράσης

• Σύγχρονες Φοιτητικές Εστίες

• Τηλεϊατρική

• Εθνικός Ηλεκτρονικός Φάκελος Υγείας

• Εντοπιότητα Διαγωνισμοί ΑΣΕΠ

• Κοινωνική Κατοικία (σε συνεργασία με Δήμους)

• Αναβάθμιση Προσβασιμότητας Κτηρίων

• Ψηφιακές δεξιότητες

• Θέσπιση Βραβείου Προσβάσιμης Πόλης

• Συνεργαζόμενα υπουργεία: Εσωτερικών, Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, Υγείας, Ψηφιακής Διακυβέρνησης

• Εκτιμώμενο κόστος 710 εκατ. ευρώ έως 2030

Ενημέρωση – Ευαισθητοποίηση – Έρευνα

• 6 δράσεις  με τη συνεργασία 5 Υπουργείων

• Παρατηρητήριο για το Δημογραφικό

• Δημιουργία πλατφόρμας“MyPaidi”

• Ενημέρωση για θέματα γονιμότητας και υγείας 

• Πανελλαδική καμπάνια ενημέρωσης

• Σήμα «Φιλική προς την οικογένεια εταιρεία»

• Συμμετοχή σε Ευρωπαϊκές Έρευνες (σε συνεργασία με Crete Population Center – ΟΟΣΑ)

• Συνεργαζόμενα υπουργεία: Ανάπτυξης, Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, Υγείας, Ψηφιακής Διακυβέρνησης

• Εκτιμώμενο κόστος 11 εκατ. ευρώ έως το 2027

Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης

Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης καλύπτει όλες τις ηλικίες:

Από 0 έως 4 ετών:

• Επίδομα γέννησης

• Παιδιατρικές εξετάσεις

• Πρώιμη παιδική παρέμβαση

• Επέκταση βρεφονηπιακών σταθμών/Νταντάδες της Γειτονιάς

Από 5 έως 14 ετών:

• Ενημέρωση για τον υγιή τρόπο ζωής/αναπαραγωγική υγεία

• Σχολικό πρωϊνό

• Ολοήμερο σχολείο

• Ψηφιακό Φροντιστήριο

• Επέκταση Κατασκηνώσεων

Από 15 έως 29 ετών:

• Κίνητρα δημιουργίας οικογένειας

• Επέκταση Στεγαστικών Προγραμμάτων

• Οικονομική στήριξη γονέων

• Δια βίου εκπαίδευση/κατάρτιση

• Εξετάσεις προγεννητικού ελέγχου

• Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή – Πλατφόρμα #myPaidi

• Στήριξη work life balance

• Προληπτική Ιατρική

• Brain gain

Από 30 έως 44 ετών:

• Επαγγελματική Εκπαίδευση

• Καλύτερη σύνδεση Εκπαίδευσης με την Αγορά Εργασίας/Αξιοποίηση diagnostic tool

• Ενημέρωση για θέματα γονιμότητας/οικογένειας – Μητέρα πριν τα 30

• Επέκταση Φοιτητικών εστιών μέσω ΣΔΙΤ

• Επιδότηση απόκτησης επαγγελματικής εμπειρίας

Από 45 έως 64 ετών:

• Συνέχιση στήριξης εργασιακής επανένταξης – Προγράμματα upskilling – reskilling

• Προώθηση επιχειρηματικότητας

• Προληπτική Ιατρική

 Από 65 έως 80 ετών:

• Κίνητρα παραμονής στην εργασία

• Εκπαίδευση/προγράμματα up-skilling

• Θεσμοθέτηση Γηριατρικής

• Έξυπνη γήρανση

• Αυτόνομη διαβίωση

• Πλατφόρμα υγιούς και ενεργού γήρανσης

Από 80 ετών και άνω:  

• Γερνάω στο Σπίτι

• Μακροχρόνια φροντίδα

• Ανακουφιστική φροντίδα

Το ΕΣΔΔ στοχεύει στην διαμόρφωση ενός ευνοϊκού για την οικογένεια και το παιδί περιβάλλοντος, το οποίο παράλληλα θα σέβεται τις επιθυμίες, θα παρέχει επιλογές και θα υποστηρίζει τις ανάγκες των πολιτών. Απώτερος στόχος η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου μέσα από το σχεδιασμό, την εφαρμογή, το συντονισμό και αξιολόγηση δράσεων που αφορούν το σύνολο των πολιτών σε όλο τον κύκλο ζωής. Ο εθνικός σχεδιασμός συμπεριλαμβάνει στοχευµένες πρωτοβουλίες για την αλλαγή της οπτικής απέναντι στην οικογένεια και την απόκτηση παιδιών.

Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση σύγχρονης δημογραφικής πολιτικής αποτελούν εθνικό στόχο στον οποίον εμπλέκονται όλοι οι φορείς διοίκησης, οργανώσεις, επαγγελματικές ομάδες.

Για τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης ανάπτυξης και την προώθηση της ευημερίας στο σύνολο της επικράτειας, το ΕΣΔΔ συνδυάζεται με:

• το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ισότητα των Φύλων,

• το Σχέδιο Δράσης κατά της Παιδικής Φτώχειας και Αποκλεισμού,

• την Εθνική Στρατηγική για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία,

• το Σχέδιο Δράσης για την Ορεινότητα και Νησιωτικότητα κ.α

• το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τη Δημόσια Υγεία

Ρεπορτάζ: Δήμητρα Κυριαζή