Προληπτικά μέτρα για την κάλυψη των ευάλωτων, κατά κύριο λόγο, νοικοκυριών αλλά και του γενικού πληθυσμού από τις επιβαρύνσεις που απορρέουν με την επέκταση του συστήματος εμπορίας εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στις μεταφορές και τη θέρμανση από το 2027 λαμβάνει η κυβέρνηση με το «πακέτο» των ευρωπαϊκών προγραμμάτων συνολικού ύψους 8 δισ. ευρώ που συζητήθηκαν την περασμένη εβδομάδα στο Υπουργικό Συμβούλιο και ανακοινώθηκαν στη συνέχεια.

Παράλληλα προωθείται η διεύρυνση των κριτηρίων για το χαρακτηρισμό ενός καταναλωτή ως «ευάλωτου», με αύξηση των εισοδηματικών ορίων που ισχύουν σήμερα για τη χορήγηση των επιδομάτων θέρμανσης ή του Κοινωνικού Οικιακού Τιμολογίου ρεύματος αλλά και με συμπερίληψη νέων κριτηρίων όπως ο τόπος κατοικίας (π.χ. νησιά, πληγείσες περιοχές από φυσικές καταστροφές), το μέγεθος της οικογένειας, οι δαπάνες για θέρμανση και μεταφορές κ.α.

Το Κοινωνικό Κλιματικό Ταμείο θεσμοθετήθηκε παράλληλα με το νέο Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών της ΕΕ, για να χρηματοδοτήσει δράσεις στήριξης των ευάλωτων νοικοκυριών. Στις δράσεις του νέου Ταμείου, ο προϋπολογισμός του οποίου για την Ελλάδα είναι 4,7 δισ. ευρώ περιλαμβάνονται:

1. Ενεργειακή αναβάθµιση κατοικιών και εξοπλισµού ενεργειακά ευάλωτων. Η δράση αυτή συνοδεύεται από μεταρρύθμιση της φιλοσοφίας των προγραμμάτων τύπου “Εξοικονομώ” προκειμένου να αντιμετωπιστούν γραφειοκρατικές καθυστερήσεις που προέκυψαν στα προηγούμενα προγράμματα με πιο ενεργή συμμετοχή του ιδιωτικού τοµέα. Όπως δήλωσε ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου κατά την παρουσίαση του προγράμματος, στην ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων θα διατεθεί 1,1 δισ. ευρώ

2. Επιδότηση για αντικατάσταση ενεργειακού εξοπλισµού ευάλωτων (για αντλίες θερµότητας και ηλιακούς θερµοσίφωνες)

3. Δηµιουργία Μητρώου Δικαιούχων Ενεργειακής Στήριξης (κάρτα Δικαιούχου) στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και δωρεάν έκδοση πιστοποιητικού ενεργειακής απόδοσης κτιρίων

4. Επίδοµα θέρµανσης για ευάλωτα νοικοκυριά που χρησιμοποιούν ορυκτά καύσιµα.

Για τις μεταφορές προβλέπονται μέτρα όπως ενθάρρυνση του εξηλεκτρισμού, κάλυψη του κόστους μεταφοράς ευάλωτων πολιτών (πχ µαθητών µε αναπηρία που φοιτούν σε Ειδικά Σχολεία), επιδότηση ηλεκτρικών αμαξιδίων, χρηµατοδοτική µίσθωση (social leasing) ηλεκτρικών οχηµάτων για µεταφορικά ευάλωτα νοικοκυριά.

Οι δράσεις του Κοινωνικού Ταμείου αναλυτικά θα τεθούν σε δημόσια διαβούλευση με στόχο να εγκριθούν άμεσα από την ΕΕ.

Σύμφωνα με την αντιρρυπαντική νομοθεσία της ΕΕ, που ενσωματώθηκε στην εθνική νομοθεσία το 2024, από το 2027 ο “φόρος άνθρακα” που ισχύει ήδη για την ηλεκτροπαραγωγή από ορυκτές πρώτες ύλες (π.χ. λιγνίτης, φυσικό αέριο), για μεγάλες βιομηχανίες (διϋλιστήρια, αλουμίνιο, τσιμέντο, μέταλλα, χαρτί), για τις αερομεταφορές και τη ναυτιλία, επεκτείνεται στη θέρμανση, τις οδικές μεταφορές και μικρές βιομηχανίες που δεν καλύπτονται από το υφιστάμενο Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών. Αυτό σημαίνει ότι οι εταιρείες εμπορίας πετρελαιοειδών θα πρέπει να διαθέτουν επαρκή δικαιώματα εκπομπών για το διοξείδιο του άνθρακα που εκπέμπεται στην ατμόσφαιρα από την καύση βενζίνης και ντίζελ κίνησης ή θέρμανσης που εμπορεύονται.

Το κόστος των δικαιωμάτων θα ενσωματωθεί στην τελική τιμή των καυσίμων (όπως γίνεται π.χ. ήδη στην ηλεκτροπαραγωγή) και το “πακέτο” των παρεμβάσεων που ανακοινώθηκαν την περασμένη εβδομάδα αποσκοπεί αφενός στη μείωση των εκπομπών ώστε να περιοριστεί η ανάγκη αγοράς δικαιωμάτων και αφετέρου στην ενίσχυση των ευάλωτων νοικοκυριών που θίγονται περισσότερο από την ενσωμάτωση του περιβαλλοντικού κόστους στις τιμές.