Στον αντίκτυπο και τους κινδύνους του AI Overview, της λειτουργίας που έχει ενσωματώσει η Google στη μηχανή αναζήτησής της, αξιοποιώντας την τεχνητή νοημοσύνη, καθώς και στις επιλογές των εκδοτών λόγω των ανατροπών που επιφέρει η μεταβολή της συμπεριφοράς των χρηστών, αναφέρεται το ενημερωτικό δελτίο της Ένωσης Ιδιοκτητών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών (ΕΙΗΕΑ) για τον Σεπτέμβριο 2025.

Αναλυτικά το ενημερωτικό δελτίο της ΕΙΗΕΑ

«Πιθανόν είναι στην ανθρώπινη φύση να μην αντιλαμβάνεται αμέσως τις δυνητικές αλλαγές που φέρνει μία νέα τεχνολογία και να ρέπει στο οικείο και γνώριμο – άλλωστε οι πρώτες ταινίες ήταν απλή κινηματογράφηση θεατρικών έργων, ενώ τα πρώτα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων απλά ‘τραβούσαν’ τον εκφωνητή του ραδιοφώνου.

Κάτι αντίστοιχο ή παρεμφερές έχει συμβεί με τη «γενεσιουργό» Τεχνητή Νοημοσύνη (generative AI) καθώς η βασική ανησυχία που εκφράστηκε από τους εκδότες επί τη
εμφανίσει της το φθινόπωρο του ’22 επικεντρωνόταν στα πνευματικά δικαιώματα, ήτοι στην άνευ αδείας ή αποζημίωσης άντληση περιεχομένου από τις μεγάλες παγκόσμιες πλατφόρμες (όπως η OpenAI) ώστε να εκπαιδευθούν τα μοντέλα τους (LLMs – Large Language Models).

Η αρχική υποτίμηση του φαινομένου  ενισχύθηκε και από τις αναπόφευκτες αστοχίες των ΑΙ υπηρεσιών (όπως λ.χ. οι «παραισθήσεις» τους) οδηγώντας σε εφησυχασμό ή και εθελοτυφλία.

Συνέπεια αυτού ήταν ότι ελάχιστοι είδαν έγκαιρα το μεσοπρόθεσμο αντίκτυπο και τον πραγματικό κίνδυνο, δηλαδή τη ριζική αλλαγή που οι πλατφόρμες ΑΙ θα επέφεραν στη συμπεριφορά του χρήστη, ειδικά σε ότι αφορά την αγορά της Αναζήτησης.

Κοντολογίς, οι χρήστες που ψάχνουν κάποια πληροφορία δείχνουν ολοένα και περισσότερο να προτιμούν μία άμεση (συχνά σύντομη) απάντηση παρά την κλασσική παράθεση συνδέσμων και την περαιτέρω πλοήγηση σε άλλους ιστότοπους – και αυτή η μεταβολή αλλάζει πλήρως τις θεμελιώδεις παραδοχές του επιχειρείν στο Διαδίκτυο. Τούτο συμβαίνει επειδή το μέχρι σήμερα «μονοπώλιο» της Αναζήτησης (Google) διείδε εγκαίρως τον θανάσιμο γι αυτήν κίνδυνο της απώλειας χρηστών και, συνεπώς, εσόδων και προσαρμόστηκε άμεσα: εδώ και μερικούς μήνες, στις σελίδες των αποτελεσμάτων, εμφανίζεται πρώτα μία επισκόπηση (overview) ΑΙ και τα σχετικά links ακολουθούν (πολύ) παρακάτω.

Τα πρώτα αποτελέσματα της «νέας» Αναζήτησης είναι απολύτως απογοητευτικά καθώς έχουν οδηγήσει σε μέση μείωση παραπομπών κοντά στο 50%, με ότι αυτή η πτώση στην επισκεψιμότητα συνεπάγεται τόσο στα διαφημιστικά έσοδα (αφού συρρικνώνεται το προς πώληση αποθεματικό χωροχρόνου) όσο και στην άντληση νέων
αναγνωστών ή και συνδρομητών. Ακόμα και εάν αναζητήσει κανείς μία -στο βαθμό του εφικτού θετική ανάγνωση, τα αντεπιχειρήματα δεν επιτρέπουν ιδιαίτερη αισιοδοξία – ενδεικτικά:

• Προφανώς η μείωση στην επισκεψιμότητα αφορά μόνο τους χρήστες που καταφθάνουν στην ιστοσελίδα μέσω Google άρα όχι το σύνολο των αναγνωστών (γι αυτό και όσοι έχουν υψηλό direct traffic έχουν επηρεαστεί λιγότερο) – ωστόσο, για τη συντριπτική πλειοψηφία των ειδησεογραφικών sites η Αναζήτηση συνιστά άνω του 60% του συνόλου, ειδικά από τότε που οι πλατφόρμες social media άρχισαν να «υποβαθμίζουν» τις ειδήσεις στις σελίδες τους και να προκρίνουν τις αναρτήσεις απλών χρηστών.
• Προς το παρόν, τα AI overviews δεν εμφανίζονται στις αναζητήσεις ειδησεογραφίας αλλά στο ελαφρύτερο και χρηστικότερο περιεχόμενο – αυτό θα μπορούσε να είναι μία ανακούφιση για τον Τύπο μέχρι να αναλογιστεί κανείς ότι οι σελίδες των εκδοτών που είναι «φιλικότερες» προς τη διαφήμιση είναι ακριβώς αυτές οι «ανάλαφρες» κι όχι εκείνες της «σκληρής» ειδησεογραφίας την οποία οι πελάτες και οι διαφημιστικές εταιρείες τείνουν να αποφεύγουν για λόγους «ασφάλειας
  μάρκας» (brand safety).
• Ορισμένοι θεωρούν ότι το πρόβλημα ενδεχομένως να αποδειχθεί διαχειρίσιμο αφού μεγάλο κομμάτι της επισκεψιμότητας μέσω Google πλέον προέρχεται από την υπηρεσία “Discover” η οποία πριμοδοτεί το ειδησεογραφικό περιεχόμενο – εν τούτοις, φημολογείται έντονα ότι η παγκόσμια πλατφόρμα θα εισάγει τις επισκοπήσεις ΑΙ και εδώ. Σημειωτέον ότι, για να έχει κανείς ελπίδα να «φανεί» -έστω ως δυσδιάκριτη παραπομπή στις απαντήσεις, πρέπει να αποδεχθεί ότι η Google θα συνεχίσει να σαρώνει την ιστοσελίδα του και να χρησιμοποιεί το σχετικό περιεχόμενο στα overviews που θα προβάλλει.

Και τα πράγματα δείχνουν να δυσκολεύουν περαιτέρω αφού η Google ξεκινά τη μετάβαση σε ακόμα πιο προχωρημένη χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης, λανσάροντας το «AI mode» το οποίο θεωρείται η εξέλιξη των επισκοπήσεων καθώς δίνει εκτενέστατες απαντήσεις ενώ οι σύνδεσμοι προς εκδότες είναι ακόμα αφανέστεροι. Η Google θα ισχυριστεί (εν μέρει βάσιμα) ότι ακολουθεί τις επιταγές των χρηστών – ωστόσο, με αυτή την κίνηση, γίνεται πασιφανές ότι ο Τύπος είναι μία «παράπλευρη απώλεια» στη προσπάθεια της να παραμείνει ο ηγεμόνας της Αναζήτησης. Ένας κυνικός θα μπορούσε να ισχυρισθεί ότι, σε αυτό το νέο (δυστοπικό για την έγκυρη και ποιοτική
Ενημέρωση) πλαίσιο, τα περίφημα links της παραδοσιακής Αναζήτησης -αυτά για τα οποία οι εκδότες δικαίως διεκδίκησαν και διεκδικούν αμοιβή copyright- σήμερα θα ήταν λίαν ευπρόσδεκτα, έστω και δωρεάν….

Β. …και οι επιλογές των εκδοτών

Δεδομένης της αναστάτωσης και των ανατροπών που επιφέρει αυτή η ριζική μεταβολή της συμπεριφοράς των χρηστών στην Αναζήτηση, πολλοί θα περίμεναν ότι η αντίδραση των εκδοτών θα κυμαινόταν μεταξύ παράλυσης και πανικού –  άλλωστε, το διακύβευμα σε έσοδα (αλλά και επιρροή) είναι περισσότερο από μείζον. Εν τούτοις, ο κλάδος παραμένει (σχετικά) ψύχραιμος καθώς οι εκδότες έχουν αρχίσει να εξοικειώνονται με τη Τεχνητή Νοημοσύνη και να την εισάγουν τόσο στις εσωτερικές
τους διαδικασίες (π.χ. ταχύτερη παραγωγή, χρήση ΑΙ «συμβούλου» για δημοσιογράφους και συντάκτες ύλης) όσο και στα ψηφιακά τους προϊόντα, λ.χ. προσφέροντας στους αναγνώστες τους ΑΙ περιλήψεις οι οποίες δείχνουν να ανεβάζουν τον μέσο όρο διαβασμένων άρθρων ανά επίσκεψη άρα βοηθούν στη διάσταση της «πίστης» (loyalty) των αναγνωστών αλλά και στην άντληση πολύτιμων δεδομένων.

Ωστόσο, το πλαίσιο άμεσης αντίδρασης περιλαμβάνει τις εξής κατευθύνσεις:

• Την επιτάχυνση της επένδυσης σε πρακτικές που αυξάνουν την «απ’ ευθείας επισκεψιμότητα» (direct visits/traffic) οι οποίες περιλαμβάνουν τη δημιουργία newsletter(s), την ανάπτυξη νέων ή βελτίωση υφισταμένων εφαρμογών (apps) για smartphones (ώστε να γίνει εντατική χρήση των push notifications), τη στροφή σε οπτικοακουστικό περιεχόμενο (καθώς εδώ η ‘παραδοσιακή’ Αναζήτηση λειτουργεί αποτελεσματικά) και τη βελτιστοποίηση της «ανακύκλωσης» (recirculation) χρηστών μεταξύ των διαφορετικών sites ίδιας ιδιοκτησίας. Παράλληλα, εξετάζεται εκ νέου η πολιτική αναρτήσεων στα social media αφού ακούγεται ότι κάποιες πλατφόρμες επιθυμούν να βοηθήσουν τους εκδότες αυξάνοντας τις παραπομπές.
• Την αναζήτηση απ’ ευθείας πληρωμής από τις παγκόσμιες πλατφόρμες ΑΙ, για τη χρήση του περιεχομένου τόσο στην εκπαίδευση των μοντέλων όσο και στη παροχή απαντήσεων προς χρήστες. Ορισμένοι σχολιαστές του κλάδου φέρνουν ως παραδείγματα σειρά τέτοιων συμφωνιών που έχουν ανακοινωθεί τους τελευταίους μήνες, με τη πλέον πρόσφατη να είναι εκείνη των New York Times με την Amazon όπου το τίμημα φθάνει τα 25 εκ. δολάρια ετησίως. Το πρόβλημα εδώ δεν είναι μόνο
  ότι, δεδομένου του τι προσφέρεται, το τίμημα είναι ομολογουμένως χαμηλό (1% του τζίρου των ΝΥΤ) αλλά και το γεγονός ότι ελάχιστοι εκδότες έχουν το διεθνές εκτόπισμα ώστε να συνομιλήσουν ευθέως με τις πλατφόρμες και να διεκδικήσουν (την όποια) αμοιβή. Λέγεται ότι το τελευταίο θα λυθεί με ψηφιακούς, αυτόματους
  πλειστηριασμούς αλλά είναι ακόμα πολύ νωρίς.
• Την εξέταση της νέας λύσης «offerwall» που -μάλλον εν είδει κλάδου ελαίας προς τους εκδότες- η Google λάνσαρε πρόσφατα. Κοντολογίς, προσφέρεται στις ειδησεογραφικές ιστοσελίδες η δυνατότητα να αντλήσουν έσοδα από το χρήστη με άλλο τρόπο πλην της κλασσικής πλήρους συνδρομής η οποία, ομολογουμένως, αφορά μόνο ένα μικρό μέρους του συνολικού αναγνωστικού κοινού. Εν προκειμένω, το περιεχόμενο θα «ξεκλειδώνει» με εναλλακτικούς τρόπους, λ.χ. με μικροπληρωμή μέσω Google ή με συναίνεση του χρήστη να δεί μία βίντεο διαφήμιση και τον εκδότη να λαμβάνει το 70% του εσόδου. Τα πρώτα αποτελέσματα είναι
  αρκετά ενθαρρυντικά μεν, ο Τύπος παραμένει εξαρτώμενος από τον παγκόσμιο κολοσσό δε αφού, για να συμμετέχουν στο πρόγραμμα, οι εκδότες πρέπει να χρησιμοποιούν τη διαφημιστική τεχνολογία της Google.
• Ωστόσο, ίσως η δυναμικότερη αντίδραση του Τύπου να αφορά τη σφοδρή διαμαρτυρία προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καταγγέλλοντας τις νέες πρακτικές της Google ως ευθεία παράβαση του άρθρου 6 του Digital Markets Act (DMA) το οποίο απαγορεύει ρητά στις μεγάλες πλατφόρμες τη προνομιακή μεταχείριση των δικών τους υπηρεσιών έναντι αυτών των τρίτων μερών – κάτι που, στη συγκεκριμένη περίπτωση, ξεκάθαρα κάνει η Google προκρίνοντας τα AI Overviews
  (που -να υπογραμμιστεί εκ νέου-προέρχονται από το περιεχόμενο των εκδοτών!) και «θάβοντας» τα links πολύ παρακάτω στη σελίδα αποτελεσμάτων.
  Την επιστολή υπογράφουν οι σημαντικές πανευρωπαϊκές Ενώσεις Εφημερίδων, με πρώτη την ΕΝΡΑ στης οποίας το Δ.Σ. συμμετέχει και η ΕΙΗΕΑ – αντίστοιχο διάβημα προς την Επιτροπή Ανταγωνισμού του Ην. Βασιλείου έχουν κάνει και οι Βρετανοί εκδότες, αιτούμενοι ασφαλιστικά μέτρα. Η θέση της Κομισιόν αναμένεται με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον.

Διαβάστε ολόκληρο το ενημερωτικό δελτίο Νο74