Ο Καθηγητής Χειρουργικής Αριστοτέλης Περράκης εξηγεί γιατί η ακρίβεια, η σωστή προετοιμασία και η ομαδική στρατηγική καθορίζουν την επιτυχία στη θεραπεία.

Η διάγνωση που τρομάζει

Ο καρκίνος του παγκρέατος είναι μια από τις πιο δύσκολες και απαιτητικές μορφές καρκίνου.

Η διάγνωση συνήθως συνοδεύεται από φόβο και αβεβαιότητα, όμως όπως εξηγεί ο Καθηγητής Χειρουργικής Δρ. Αριστοτέλης Περράκης, η πρόοδος των τελευταίων ετών έχει αλλάξει τα δεδομένα:

«Το ζητούμενο δεν είναι να δράσουμε γρήγορα, αλλά στρατηγικά. Κάθε απόφαση χρειάζεται ακρίβεια, και προετοιμασία.»

H αντιμετώπιση του καρκίνου του παγκρέατος σήμερα δεν βασίζεται στην ταχύτητα, αλλά στην προσεκτική αξιολόγηση όλων των δεδομένων από την αρχή. Η σύγχρονη προσέγγιση δίνει έμφαση στην προσωποποιημένη και πολυπαραγοντική στρατηγική, την ακρίβεια στη σταδιοποίηση μέσω μιας σύνθετης διαγνωστικής διαδικασίας, καθώς και στη λογική, τη διεπιστημονική συνεργασία και την ακριβή γνώση της ανατομίας.

Η ανατομία του παγκρέατος – γιατί είναι «δύσκολο» όργανο

Το πάγκρεας βρίσκεται σε ένα εξαιρετικά πολύπλοκο ανατομικό περιβάλλον. Πλαισιώνεται από κρίσιμες αρτηρίες και φλέβες — την άνω μεσεντέριο αρτηρία, την ηπατική αρτηρία την πυλαία φλέβα και την κάτω κοίλη φλέβα, γεγονός που καθιστά τη χειρουργική του ιδιαίτερα απαιτητική.

«Η εγγύτητα αυτών των δομών σημαίνει ότι κάθε χιλιοστό μετρά. Δεν υπάρχει περιθώριο ασάφειας.»

Η γνώση της ανατομίας δεν είναι θεωρητική λεπτομέρεια. Είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο βασίζεται η ασφάλεια κάθε επέμβασης. Ένα μικρό λάθος στον σχεδιασμό μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες, γι’ αυτό και η χειρουργική του παγκρέατος απαιτεί εμπειρία, ψυχραιμία και εξαιρετική ακρίβεια.

Από την ανατομία στη στρατηγική – η σημασία του pre-operative planning

Πριν ληφθεί η απόφαση για το αν ένας όγκος μπορεί να αφαιρεθεί, προηγείται μια συγκεκριμένη και απαιτητική προεγχειρητική αξιολόγηση. Αυτό είναι το σημείο όπου η στρατηγική αρχίζει να διαμορφώνεται.

«Το πιο κρίσιμο βήμα ενός χειρουργείου δεν είναι μέσα στην αίθουσα. Είναι πριν μπεις. Η ακρίβεια ξεκινά από το πλάνο και την διαγνωστική οδό»

Η σωστή σταδιοποίηση βασίζεται σε συνδυασμό απεικονιστικών μεθόδων όπως αξονική και μαγνητική τομογραφία, ενδοσκοπικός υπέρηχος και, όπου χρειάζεται, βιοψία.

Οι εξετάσεις αυτές δίνουν την πλήρη εικόνα της νόσου και επιτρέπουν στον χειρουργό να χαράξει τη βέλτιστη στρατηγική.

Στο στάδιο αυτό συμμετέχει πάντα μια διεπιστημονική ομάδα: χειρουργοί, ογκολόγοι, ακτινολόγοι, ακτινοθεραπευτές και παθολογοανατόμοι.

Η απόφαση για το αν και πότε θα γίνει χειρουργείο προκύπτει μέσα από συνεργασία, όχι από διαίσθηση.

Η στρατηγική της απόφασης

Η στρατηγική προσέγγιση κάθε ασθενούς εξαρτάται πρωτίστως από τη σχέση του όγκου με τις γειτονικές αγγειακές δομές και από το ακριβές στάδιο της νόσου. Όπως εξηγεί ο Καθηγητής Περράκης, η ταξινόμηση αυτή οδηγεί σε τρεις βασικές κατηγορίες όγκων:

1. Εξαιρέσιμοι όγκοι (Resectable)

Πρόκειται για ασθενείς στους οποίους ο όγκος είναι άμεσα εξαιρέσιμος, καθώς υπάρχει καθαρή απόσταση από τις βασικές αγγειακές δομές. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η επέμβαση μπορεί να πραγματοποιηθεί με ασφάλεια και με πιθανότητα πλήρους αφαίρεσης της νόσου.

2. Οριακά εξαιρέσιμοι όγκοι (Borderline Resectable)

Σε αυτή την κατηγορία, ο όγκος είτε ακουμπά είτε διηθεί τις αγγειακές δομές σε μικρό μήκος και σε λιγότερο από 180 μοίρες. Εδώ απαιτείται, κατά κανόνα, προεγχειρητική χημειοθεραπεία, ώστε ο όγκος να μικρύνει και να γίνει χειρουργήσιμος με ασφάλεια.

3. Μη εξαιρέσιμοι όγκοι (Unresectable)

Αυτοί είναι οι όγκοι που πρωτογενώς δεν μπορούν να αφαιρεθούν, επειδή διηθούν βασικές αγγειακές δομές είτε σε μεγάλο μήκος είτε κυκλικά σε 360 μοίρες. Σε αυτή τη φάση, η χειρουργική επέμβαση δεν αποτελεί ασφαλή ή αποτελεσματική επιλογή.

«Η λέξη “ανεγχείρητο” δεν σημαίνει “χωρίς ελπίδα”. Σημαίνει ότι σε αυτή τη φάση η επέμβαση δεν είναι η καλύτερη λύση.»

Η σωστή ταξινόμηση και, κυρίως, ο σωστός χρονισμός της απόφασης καθορίζουν την επιτυχία της θεραπείας. Ο στόχος είναι να πραγματοποιηθεί η επέμβαση μόνο όταν, και μόνο όπως, ο ασθενής μπορεί πραγματικά να ωφεληθεί.

Εμπειρία και ευθύνη

Η εμπειρία του γιατρού δεν αποτυπώνεται μόνο στα χρόνια ή στον αριθμό των επεμβάσεων, αλλά στην ικανότητα να αναγνωρίζει πότε να προχωρήσει και πότε να περιμένει.

Αυτό το μέτρο είναι που καθορίζει τη χειρουργική του παγκρέατος σήμερα: ακρίβεια, όχι επίδειξη.
Η γνώση, η στρατηγική σκέψη και η συνεργασία είναι τα στοιχεία που μετατρέπουν μια «δύσκολη» νόσο σε πεδίο ελπίδας και προόδου.

Το πάγκρεας δεν είναι ανεγχείρητο

Ο Καθηγητής Περράκης συνοψίζει τη φιλοσοφία του με μια φράση που αλλάζει την οπτική:

«Το πάγκρεας δεν είναι ανεγχείρητο. Είναι απαιτητικό. Και αυτό σημαίνει πως χρειάζεται σκέψη, εμπειρία και ομάδα.»

Η φετινή Παγκόσμια Ημέρα Καρκίνου Παγκρέατος μάς υπενθυμίζει ότι η ιατρική πρόοδος δεν εξαρτάται μόνο από τα μηχανήματα ή τις τεχνικές, αλλά πρωτίστως από τον τρόπο με τον οποίο λαμβάνονται οι αποφάσεις, μέσω μιας διεπιστημονικής, πολυπαραγοντικής προσέγγισης, με βασικό πυλώνα την χειρουργική και την ογκολογία και πάντα με σύνεση, ακρίβεια και σεβασμό στον ασθενή.