Αλλαγές εκ βάθρων σε κληρονομιές και διαθήκες έρχονται στο κληρονομικό δίκαιο, με το Υπουργείο Δικαιοσύνης να έχει ήδη ξεκινήσει τις διαδικασίες αναμόρφωσης του νομικού πλαισίου, ώστε να διέπεται από τις υπάρχουσες κοινωνικές συνθήκες.

Πιο συγκεκριμένα, το υπουργείο Δικαιοσύνης έχει βάλει επί τάπητος εκτεταμένες τροποποιήσεις που αλλάζουν τα πάντα τόσο σε κληρονομιές, όσο και σε διαθήκες. Το κληρονομικό δίκαιο αλλάζει για πρώτη φορά από το 1946, καταργώντας διατάξεις που πλέον είναι παρωχημένες, με τις κοινωνικές μεταβολές που έχουν επέλθει μέσα στα χρόνια.

Οι αλλαγές

Η πιο βασική από τις αλλαγές είναι η θέσπιση δικαιώματος κληρονομιάς σε άτομα που δεν έχουν συζυγική σχέση με τον/τη νεκρό/ή, αλλά είναι σύντροφοι ζωής, έχουν δηλαδή ζήσει για μεγάλο χρονικό διάστημα μαζί.

Σήμερα, δικαίωμα κληρονομιάς έχει ο/η νόμιμος/η σύζυγος, ακόμη και αν βρίσκονται σε ουσιαστική διάσταση. Με τον νέο νόμο έρχεται περιορισμός αυτού του δικαιώματος, αφού θα πρέπει να υπάρχει ουσιαστική συντροφική σχέση. Το μόνο που θα απαιτείται για να αναγνωριστεί κληρονομικό δικαίωμα, είναι ο αποδέκτης της κληρονομιάς να μπορεί να αποδείξει (π.χ. με μάρτυρες) ότι υπήρχε πραγματική συντροφική σχέση.

Η δεύτερη αλλαγή αφορά στην παραγραφή του κληρονομικού δικαιώματος, για όσους δεν ενδιαφέρονται επί μακρόν για μια περιουσία, οδηγώντας περιουσίες σε κατάρρευση, απαξίωση και αφανισμό, καθώς μπλοκάρουν κάθε αξιοποίησή τους από τους λοιπούς κληρονόμους. Αυτό αφορά κυρίως στους ομογενείς, κάτι ιδιαίτερα συνηθισμένο στη χώρα μας.

«Με το υπάρχον πλαίσιο, όταν πεθαίνει ένας άνθρωπος, αν δεν υπάρχει διαθήκη, οι συγγενείς του γίνονται αυτοδικαίως κληρονόμοι του, χωρίς να κάνουν απαραίτητα κάποια ενέργεια για την αποδοχή της κληρονομιάς. Προθεσμία υπάρχει μόνο στην περίπτωση που επιθυμούν να αποποιηθούν. Τότε, οι κληρονόμοι έχουν χρονικό περιθώριο 4 μηνών από την ημέρα θανάτου ή από τη δημοσίευση της διαθήκης, εφόσον υπάρχει», εξηγεί στο dedomeno.gr η δικηγόρος, με ειδίκευση στο κληρονομικό δίκαιο, Ειρήνη Βασιλείου.

«Παρατηρούμε επίσης το εξής παράδοξο. Ενώ δεν υπάρχει προθεσμία για τη αποδοχή κληρονομιάς, ωστόσο προβλέπεται επιβολή προστίμου στην περίπτωση που δεν γίνει η δήλωση φόρου κληρονομιάς εντός 9 μηνών από τον θάνατο ή από τη δημοσίευση της διαθήκης», αναφέρει η κ. Βασιλείου.

Η τρίτη σημαντική αλλαγή αφορά στον δραστικό περιορισμό του κληρονομικού δικαιώματος των γονέων, στην περίπτωση που είναι υπερήλικες. Μέχρι τώρα, κληρονομικό δικαίωμα έχουν τα παιδιά και ο/η σύζυγος και, εφόσον δεν υπάρχουν παιδιά, οι γονείς του τεθνεώτος. Με το νέο νομοθετικό πλαίσιο, οι γονείς δε θα κληρονομούν καθόλου.

Μόνο ψηφιακά οι διαθήκες

Οι αλλαγές αφορούν και ένα ακόμη σημαντικό πεδίο των κληρονομικών, που είναι οι διαθήκες. Ο νέος νόμος φέρνει ριζική αλλαγή στο πλαίσιο που τις διέπει, βάζοντας τέλος στις ιδιόχειρες διαθήκες. Μετά την εφαρμογή του νόμου, οι διαθήκες θα είναι μόνο ψηφιακές και θα καταρτίζονται και θα δημοσιεύονται από συμβολαιογράφο. Οι ιδιόχειρες διαθήκες σήμερα, προκαλούν τεράστια προβλήματα στους κληρονόμους, καθώς συνήθως είναι περισσότερες από μία, με αντιφατικές οδηγίες ή ρυθμίσεις.

«Στις χειρόγραφες διαθήκες, εκτός από το να εμφανίζονται πολλές, από διαφορετικούς συγγενείς, παρατηρείται το να υπάροχυν λάθη στη σύνταξή τους, τα οποία οδηγούν πολλές φορές στην ακυρότητά τους», σημειώνει η δικηγόρος Ειρήνη Βασιλείου.

«Έρχονται» οι κληρονομικές συμβάσεις

Στις αλλαγές περιλαμβάνεται και η σύναψη κληρονομικών συμβάσεων, οι οποίες μέχρι σήμερα απαγορεύονται ρητά, αφού θεωρείται πως αντίκειται στα χρηστά ήθη η εκ των προτέρων συμφωνία για τη διάθεση της περιουσίας κάποιου, όσο ακόμα ζει. Οι κληρονομικές συμβάσεις, ισχύουν ήδη σε πολλές χώρες της ΕΕ και δίνουν τη δυνατότητα ελεύθερης διάθεσης της περιουσίας. Δηλαδή, ένας γονιός εν ζωή θα μπορεί να καλεί τα παιδιά του και να συμφωνεί μαζί τους με κληρονομική σύμβαση τι θα πάρει το καθένα από την περιουσία του και να μη γίνεται η κληρονομική διαδοχή με βάση τα ποσοστά της νόμιμης μοίρας.

Επίσης επί τάπητος βρίσκεται και η εισαγωγή ρυθμίσεων, για ελευθερία στη διάθεση περιουσιακών στοιχείων που είναι άυλα, όπως για παράδειγμα το σήμα μιας επιχείρησης, η επωνυμία της, δικαιώματα ειδικής φύσεως όπως τα πνευματικά και άλλα.

Οι 6 αλλαγές στο κληρονομικό δίκαιο

Κατάργηση ιδιόχειρων διαθηκών – Μόνο σε συμβολαιογράφους

Θέσπιση χρονικού περιορισμού για την αποδοχή,

Αναγνώριση κληρονομικού δικαιώματος στους συντρόφους (χωρίς γάμο ή σύμφωνο)

Περιορισμός κληρονομικού δικαιώματος σε τυπικές συζυγικές σχέσεις,

Κατάργηση δικαιώματος κληρονομιάς για υπερήλικους γονείς,

Θέσπιση κληρονομικών συμβάσεων

Την πλήρη επεξεργασία των νέων ρυθμίσεων στο κληρονομικό δίκαιο, έχει αναλάβει ειδική επιτροπή στο υπουργείο Δικαιοσύνης με επικεφαλής τον κορυφαίο νομικό και καθηγητή Απόστολο Γεωργιάδη.