Σημαντικές προκλήσεις αντιμετωπίζουν οι αεροπορικές εταιρείες των ΗΠΑ στις δραστηριότητές τους (κάτι που ανησυχεί ήδη τους Έλληνες τουριστικούς επιχειρηματίες, γιατί μεγάλο μέρος των ξένων επισκεπτών στην Ελλάδα προέρχεται από τις ΗΠΑ), καθώς αρκετές από αυτές ανέφεραν απώλειες κατά το προηγούμενο έτος, με τους ευρωπαίους ανταγωνιστές να ακολουθούν τώρα το παράδειγμά τους. 

Ενδεικτικά, η αεροπορική εταιρεία Delta Airlines ακύρωσε πρόσφατα τις προβλέψεις της για το 2025, γεγονός που αντικατοπτρίζει τη συνεχιζόμενη αβεβαιότητα στον τομέα των αερομεταφορών, την ίδια στιγμή που ταξιδιωτικοί φορείς αναφέρουν σημαντική πτώση στον αριθμό των επισκεπτών από την Ευρώπη προς τις ΗΠΑ, με τα στοιχεία του Μαρτίου να δείχνουν πτώση της τάξεως του 11% σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μήνα του προηγούμενου έτους.

Και αυτό θα μπορούσε να είναι μόνο η αρχή, προειδοποιεί ο Σακίλ Άνταμ (Shakeel Adam), ιδρυτής και επικεφαλής της παγκόσμιας συμβουλευτικής εταιρείας Aviado Partners λέγοντας: «Αυτή η πτώση δεν είναι ακόμη αποτέλεσμα της τρέχουσας δασμολογικής πολιτικής των ΗΠΑ». Σε περίπτωση ύφεσης, οι αναλυτές αναμένουν ότι οι αεροπορικές επιχειρήσεις θα μειωθούν τόσο απότομα όσο και η οικονομική παραγωγή, όπως συνέβη και σε προηγούμενες κρίσεις, σύμφωνα με το γερμανικό περιοδικό Wirtschaftswoche.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η μόνη αισιόδοξη αεροπορική εταιρεία είναι η γερμανική Lufthansa, η οποία έχει τα υψηλότερα έσοδα στην Ευρώπη και εξακολουθεί να αναμένει καλύτερες πωλήσεις φέτος, ενώ σχεδόν όλες οι άλλες εταιρείες παραπονιούνται για αβέβαιες προοπτικές λόγω της απρόβλεπτης δασμολογικής πολιτικής του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ. Εκπρόσωπος της εταιρείας δήλωσε ότι οι υπερατλαντικές επιχειρήσεις συνεχίζουν να φαίνονται καλές και γι’ αυτό το λόγο η Lufthansa σχεδιάζει ακόμη και αύξηση των πτήσεων.

Η πορεία των αφίξεων και των δαπανών Αμερικανών επισκεπτών στην Ελλάδα

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ινστιτούτου του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (INSETE), οι αφίξεις επισκεπτών από τις ΗΠΑ στην Ελλάδα το 2024 ανήλθαν σε 1.547, έναντι 1.407 το 2023, καταγράφοντας αύξηση της τάξεως του 9,9%.

Αντίστοιχα, οι συνολικές δαπάνες των Αμερικανών επισκεπτών στην Ελλάδα ανήλθαν σε 1.584 εκατ. ευρώ το 2024, έναντι 1.374 εκατ. ευρώ το προηγούμενο έτος, σημειώνοντας αύξηση κατά 15,3%.

Μείωση παρατηρήθηκε, όμως, σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, στον αριθμό των διανυκτερεύσεων των επισκεπτών από τις ΗΠΑ, οι οποίες από 14.978 το 2023 υποχώρησαν σε 14.768 το 2024, σημειώνοντας πτώση της τάξεως του 1,4%.

«Σημάδια» μειωμένης ζήτησης

Οι αεροπορικές εταιρείες εξακολουθούν να προσπαθούν σε μεγάλο βαθμό να κρατήσουν κρυφό το μέγεθος της τρέχουσας πτώσης. Ο επικεφαλής της Virgin Atlantic στο Ηνωμένο Βασίλειο, Σάι Βάις (Shai Weiss), παραδέχτηκε την περασμένη εβδομάδα ότι υπάρχουν «σημάδια εξασθένισης της ζήτησης» στις επιχειρήσεις των ΗΠΑ. Ωστόσο, δεν έδωσε λεπτομέρειες, όπως και ο διευθύνων σύμβουλος της Air France-KLM, Μπεν Σμιθ (Ben Smith).

Το μόνο που είπε, σχολιάζοντας την τρέχουσα κατάσταση των κρατήσεων, είναι ότι έχει διαπιστώσει «μια μικρή εξασθένηση της ζήτησης στην οικονομική θέση» και ως εκ τούτου πρέπει να αρχίσει να προσελκύει κόσμο στα αεροπλάνα του παρέχοντας εκπτώσεις.

Ακόμη και ο διευθύνων σύμβουλος της Delta Airlines, Εντ Μπαστιαν (Ed Bastian), ο οποίος ήταν ο πρώτος στον κλάδο των αερομεταφορών που παρουσίασε τα στοιχεία για το α’ τρίμηνο του 2025, προσπάθησε αρχικά να δώσει έμφαση στην αύξηση των πωλήσεων. Μόνο όταν ρωτήθηκε παραδέχτηκε ότι περίμενε μείωση των εσόδων για το τρέχον τρίμηνο και ήθελε να μειώσει τη χωρητικότητα. Ήταν εξίσου απρόθυμος να προβλέψει πώς θα έκλεινε το οικονομικό έτος, όπως και ο Μπάρι Μπιφλ (Barry Biffle), επικεφαλής της αεροπορικής εταιρείας χαμηλού κόστους Frontier.

Σημειώνεται ότι τον Φεβρουάριο και κυρίως τον Μάρτιο καταγράφηκε μείωση των αεροπορικών επιβατών, σύμφωνα με ανακοίνωση της Αμερικανικής Υπηρεσίας Διεθνούς Εμπορίου (ITA), σε κλίμακα που ξεπέρασε τις τελευταίες δεκαετίες μόνο η έναρξη της πανδημίας COVID-19 και το κλείσιμο του εναέριου χώρου μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001.

Ειδικότερα, τον Μάρτιο απουσίαζε το 17% των επιβατών από τη Δυτική Ευρώπη. Για τις χώρες της Lufthansa, Βέλγιο, Γερμανία, Αυστρία και Ελβετία, η μείωση ανήλθε συνολικά περίπου στο ένα τέταρτο. Από τις χώρες καταγωγής της Air France-KLM, τη Γαλλία και τις Κάτω Χώρες, η μείωση στον αριθμό των ταξιδιωτών προς τις ΗΠΑ περιορίστηκε σε μόλις 2%.

Σε περίπτωση συνεχούς μείωσης της επιβατικής κίνησης, οι επιπτώσεις δεν θα αφορούν μόνο την οικονομία των ΗΠΑ. Σύμφωνα με το αμερικανικό υπουργείο Εμπορίου, οι διεθνείς επισκέπτες, οι οποίοι είναι ιδιαίτερα δαπανηροί σε σύγκριση με τους ντόπιους, ξόδεψαν πέρυσι 250 δισ. δολάρια για διανυκτερεύσεις και άλλες ταξιδιωτικές υπηρεσίες.

Συνεπώς, η μείωση του αριθμού των επιβατών θα έπληττε σημαντικά τις αεροπορικές εταιρείες. Εξάλλου, ο Ατλαντικός είναι ο σημαντικότερος επιχειρηματικός τους τομέας. Στην Ασία, που ήταν η πιο κερδοφόρα αγορά των αερομεταφορών πριν από δέκα χρόνια, δύσκολα μπορούν να ανταγωνιστούν τις αεροπορικές εταιρείες του Περσικού Κόλπου, αφού η Lufthansa αναγκάστηκε να κάνει παρακάμψεις προς την Κίνα και την Ιαπωνία λόγω του κλεισίματος του ρωσικού εναέριου χώρου.

Το 2024, μόνο το 9% του συνόλου των πελατών της Lufthansa έκανε κράτηση για πτήση προς τη Βόρεια ή τη Λατινική Αμερική. Ωστόσο, συμπεριλαμβανομένων των πτήσεων τροφοδοσίας προς τους κόμβους, η περιοχή αντιπροσωπεύει το ένα τρίτο των εσόδων και, σύμφωνα με τους ειδικούς, έως και το 40% των πλεονασμάτων στον τομέα των πτήσεων. Ενόψει των επικείμενων μειώσεων, οι αναλυτές της Barclays προειδοποιούν ήδη για «απότομη μείωση της κερδοφορίας των αεροπορικών εταιρειών».

Αυτό που καθιστά τη μείωση των ταξιδιών ακόμη πιο απειλητική είναι οι παράγοντες που την υποκινούν. Σύμφωνα με τις αεροπορικές εταιρείες, η απουσία των παραθεριστών του Πάσχα τον φετινό Μάρτιο αποδίδεται στο γεγονός ότι οι διακοπές είναι πλέον τον Απρίλιο.

Ωστόσο, δύο άλλοι παράγοντες είναι πιθανό να είναι πιο σημαντικοί. Ο καθοριστικός παράγοντας είναι η γενική μείωση της ζήτησης, η οποία είχε ως αποτέλεσμα να μειωθούν οι ταξιδιώτες προς τις ΗΠΑ, πριν από τον εμπορικό πόλεμο, τον Ιανουάριο.

Με την οικονομία να έχει ήδη επιβραδυνθεί από το φθινόπωρο του 2023, λιγότεροι άνθρωποι μπορούν ή θέλουν να αντέξουν οικονομικά ακριβές διακοπές. «Και ακόμη και όσοι έχουν τα χρήματα συχνά απλώς δεν θέλουν να πληρώσουν την απότομη αύξηση των τιμών των εισιτηρίων», αναφέρει ο Άνταμ από τις συζητήσεις του με στελέχη του κλάδου. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους Γερμανούς, που είναι ιδιαίτερα συνειδητοποιημένοι ως προς τις τιμές.

Κατά την άποψη του εμπειρογνώμονα, το φαινόμενο επιδεινώνεται από την εν γένει αυξανόμενη οικονομική αβεβαιότητα. Προς το παρόν, δεν είναι τόσο οι τρέχοντες δασμοί, «αλλά κυρίως τα πολλά άλλα σημάδια κρίσης», λέει ο Άνταμ, αναφερόμενος στις συγκρούσεις στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή, καθώς και στον πληθωρισμό και τις αναμενόμενες υψηλότερες φορολογικές επιβαρύνσεις. «Αυτό εξαντλεί τους ανθρώπους», υπογραμμίζει ο ίδιος. Και όσοι εξακολουθούν να πηγαίνουν διακοπές είναι πιο πιθανό να προτιμήσουν άλλους προορισμούς αντί για τις ΗΠΑ.

Από την άλλη πλευρά, ο εμπορικός πόλεμος δεν παίζει ακόμη σημαντικό ρόλο για έναν απλό λόγο. Όποιος ταξιδεύει σήμερα στις ΗΠΑ για διακοπές έχει συνήθως κάνει κράτηση πολύ νωρίτερα (ακόμη και πριν από την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ τον περασμένο Νοέμβριο).

Αντίθετα, όσοι ταξιδεύουν για επαγγελματικές υποχρεώσεις, όπως τα στελέχη εταιρειών, επειδή συνήθως πραγματοποιούν κρατήσεις την τελευταία στιγμή, πληρώνουν ιδιαίτερα υψηλές τιμές από 10.000 ευρώ και πάνω. «Πετούν στις ΗΠΑ περισσότερο από ποτέ για να μάθουν πώς μπορούν να καθησυχάσουν τους υπαλλήλους και να αναδιοργανώσουν την παραγωγή ή τις αλυσίδες εφοδιασμού», επισημαίνει ο Άνταμ.

Σε αντίθεση με τις αεροπορικές εταιρείες, ο Σεμπαστιέν Μπαζέν, επικεφαλής του μεγαλύτερου ευρωπαϊκού ξενοδοχειακού ομίλου Accor, βλέπει ήδη ύφεση. Οι προκρατήσεις από την Ευρώπη στα ξενοδοχεία του στις ΗΠΑ αυτό το καλοκαίρι έχουν ήδη μειωθεί κατά ένα τέταρτο σε σχέση με τα περσινά στοιχεία. Και αυτό θα μπορούσε να αυξηθεί.

Ο ιστότοπος ταξιδιωτικών κρατήσεων Omio προειδοποίησε ότι τα ποσοστά ακύρωσης κρατήσεων προς τις ΗΠΑ κατά το α΄ τρίμηνο ήταν ήδη κατά 16% υψηλότερα από ό,τι το προηγούμενο έτος – με τους ταξιδιώτες από το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γερμανία και τη Γαλλία να ακυρώνουν κατά 40% συχνότερα από ό,τι την περασμένη άνοιξη.

Και η πτώση αυτή είναι πιθανό να αυξηθεί σημαντικά αν ο τρέχων εμπορικός πόλεμος οδηγήσει όχι μόνο σε απώλειες τιμών στις χρηματιστηριακές αγορές, αλλά και σε πραγματική ύφεση. «Οι άνθρωποι δεν πετούν, οι οικονομικές επιδόσεις πετούν», λέει ο αναλυτής Άλεξ Ίρβινγκ (Alex Irving) της Bernstein Société Général. Σύμφωνα με την εμπειρία του, η ζήτηση για αεροπορικά ταξίδια επηρεάζεται σε μεγαλύτερο βαθμό από την οικονομική συγκυρία σε σύγκριση με άλλα αγαθά, «επειδή οι πλουσιότεροι καταναλωτές κάνουν περισσότερες διακοπές και η μεγαλύτερη οικονομική δραστηριότητα απαιτεί περισσότερα επαγγελματικά ταξίδια», λέει ο Ίρβινγκ.

Σε περίπτωση οικονομικής επιβράδυνσης ως αποτέλεσμα ενός εμπορικού πολέμου, οι άνθρωποι θα εξακολουθούσαν να ταξιδεύουν, «αλλά φθηνότερα, λιγότερο μακριά και με αεροπορικές εταιρείες όπως η Ryanair», τονίζει ο αναλυτής.

Σε αυτό το ανταγωνιστικό περιβάλλον, δεν βοηθάει καθόλου τις καθιερωμένες αεροπορικές εταιρείες το γεγονός ότι, όπως σε όλες τις παγκόσμιες υφέσεις, οι τιμές του πετρελαίου μειώνονται σήμερα. Μια πτώση των τιμών του πετρελαίου θα μπορούσε να μειώσει το λειτουργικό κόστος έως και 3% για τη Lufthansa ή τη μητρική εταιρεία της British Airways, την IAG.

Ωστόσο, το μειονέκτημα για τους ανταγωνιστές χαμηλού κόστους, όπως η Ryanair, αυξάνεται, επειδή η παραφίνη αντιπροσωπεύει το ήμισυ περίπου της τιμής του εισιτηρίου, πετάνε κατά 4% φθηνότερα με την τρέχουσα τιμή των καυσίμων και επομένως μπορούν να προσφέρουν πιο φτηνά εισιτήρια.