Με ισχυρή πολιτική δήλωση αλλά χωρίς επίσημα συμπεράσματα ολοκληρώθηκε στις Βρυξέλλες η Σύνοδος Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων. Η «Διακήρυξη των Βρυξελλών» αποτέλεσε το βασικό πολιτικό σήμα της ΕΕ προς την περιοχή, την ώρα που η προοπτική ένταξης εμφανίζεται ως «ρεαλιστική δυνατότητα», χωρίς ωστόσο να συνοδεύεται από συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες, στο πολιτικό σκέλος της συνόδου, εξέφρασαν την «πλήρη και κατηγορηματική δέσμευσή τους» για την ένταξη των Δυτικών Βαλκανίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τονίζοντας ρητά ότι «το μέλλον των Δυτικών Βαλκανίων βρίσκεται στην Ένωσή μας». Η διακήρυξη επαναφέρει τη διεύρυνση ως μια «ρεαλιστική δυνατότητα που πρέπει να αξιοποιηθεί», υπογραμμίζοντας ταυτόχρονα τον γεωστρατηγικό της χαρακτήρα για την ειρήνη, την ασφάλεια και τη σταθερότητα στην περιοχή. Η συγκεκριμένη γραμμή συνεχίζει το σκεπτικό που εκφράστηκε και στη Διακήρυξη της Γρανάδας.

Βέτο – Συμπεράσματα = 1-0

Παρά το ισχυρό πολιτικό μήνυμα, η αδυναμία των 27 να καταλήξουν σε κοινά επίσημα συμπεράσματα λόγω έλλειψης ομοφωνίας, δημιούργησε σκιά στο συνολικό κλίμα. Το γεγονός ενίσχυσε τον προβληματισμό γύρω από το υφιστάμενο μοντέλο λήψης αποφάσεων και το αν η διεύρυνση μπορεί να προχωρήσει με σταθερό ρυθμό, χωρίς να εφαρμόζεται η λεγόμενη «αποζευγοποίηση».

Την ανάγκη για ενότητα ανέδειξε και η Πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, κάνοντας λόγο για «κομβική στιγμή», καθώς όπως είπε, «σε καιρούς γεωπολιτικής αβεβαιότητας, η διεύρυνση δεν είναι απλώς επιλογή για την ειρήνη, αλλά στρατηγική επιλογή, επένδυση στην κοινή μας ασφάλεια και ελευθερία». Υπογράμμισε επίσης ότι για πρώτη φορά μετά από πάνω από δέκα χρόνια, η διεύρυνση «έχει καταστεί ρεαλιστική δυνατότητα», αναγνωρίζοντας την «εντυπωσιακή πρόοδο» της Αλβανίας και του Μαυροβουνίου.

Η Διακήρυξη των Βρυξελλών ως οδικός χάρτης

Η διακήρυξη που υιοθετήθηκε, παρουσιάστηκε ως ένας πλήρης πολιτικός οδικός χάρτης για τα επόμενα βήματα της ΕΕ με τους εταίρους των Δυτικών Βαλκανίων. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες ανέδειξαν τη σημασία της συνόδου, τονίζοντας ότι επιβεβαιώνει τη στενή σχέση και τα οφέλη που προκύπτουν για τους πολίτες. Σύνδεσαν δε τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τις γεωπολιτικές εξελίξεις με την ανάγκη για ακόμα στενότερους δεσμούς μεταξύ ΕΕ και Δυτικών Βαλκανίων.

Η διαδικασία διεύρυνσης περιγράφεται πλέον ως επιταχυνόμενη, αλλά στη βάση «αξιόπιστων μεταρρυθμίσεων», «δίκαιης και αυστηρής αιρεσιμότητας» και της αρχής των «ίδιων επιδόσεων». Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ενίσχυση του κράτους δικαίου, των θεμελιωδών δικαιωμάτων, των ανεξάρτητων ΜΜΕ και της κοινωνίας των πολιτών, ενώ οι εταίροι καλούνται να διασφαλίσουν την ίση μεταχείριση των μειονοτήτων. Γίνεται επίσης ρητή αναφορά στη Συμφωνία των Πρεσπών, τη Συνθήκη Φιλίας με τη Βουλγαρία και την ανάγκη διευθέτησης διμερών διαφορών.

Προχωρημένη «σταδιακή ενσωμάτωση» και Σχέδιο Ανάπτυξης

Στο οικονομικό πεδίο, η ΕΕ προβάλλει τη σταδιακή ενσωμάτωση των Δυτικών Βαλκανίων στην Ενιαία Αγορά ως ήδη εν εξελίξει έργο. Αναφέρονται μέτρα όπως η «Λεωφόρος Ενιαίας Αγοράς», η επέκταση των «πράσινων λωρίδων» στα σύνορα, οι επενδύσεις στα συνοριακά σημεία, αλλά και η ένταξη αρκετών χωρών στον SEPA, που μειώνει το κόστος των συναλλαγών. Παράλληλα, προωθούνται προγράμματα ψηφιακής σύγκλισης, όπως το WiFi4WB και το καθεστώς «roam like at home».

Κεντρικός πυλώνας θεωρείται το νέο Σχέδιο Ανάπτυξης για τα Δυτικά Βαλκάνια, που συνδυάζει επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις. Όπως δήλωσε η κα φον ντερ Λάιεν, «αποτελεί βασική υποδομή της ένταξης». Η Κομισιόν εκτιμά πως το σχέδιο, ύψους έως και 6 δισ. ευρώ – επιπλέον των 29 δισ. του ήδη υλοποιούμενου σχεδίου – μπορεί να διπλασιάσει το ΑΕΠ της περιοχής μέσα στη δεκαετία, υπό την προϋπόθεση υλοποίησης των μεταρρυθμίσεων. Η ίδια εκτίμησε πως ο αναμενόμενος ρυθμός ανάπτυξης της περιοχής θα φτάσει το 3% το 2026.

Ασφάλεια, Ουκρανία και εξωτερική πολιτική

Σημαντικό μέρος της διακήρυξης αφορά την κοινή στάση απέναντι στη Ρωσία, με την ΕΕ και τους εταίρους να επιβεβαιώνουν την «ακλόνητη υποστήριξη και αλληλεγγύη» προς την Ουκρανία και τη δέσμευση για μια «δίκαιη και διαρκή ειρήνη», βάσει του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ. Η ευθυγράμμιση με την Κοινή Εξωτερική Πολιτική της ΕΕ, περιλαμβανομένων των κυρώσεων και της αποτροπής παράκαμψής τους, θεωρείται κρίσιμο στοιχείο.

Η διακήρυξη χαιρετίζει τη συμμετοχή των εταίρων σε αποστολές ασφάλειας και άμυνας, την ενίσχυση της συνεργασίας σε θέματα κυβερνοασφάλειας και τον ρόλο του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού για την Ειρήνη. Η φον ντερ Λάιεν αναφέρθηκε σε «στρατηγική εταιρική σχέση» με τα Δυτικά Βαλκάνια για την κοινή στάση έναντι της Ρωσίας και τη στήριξη της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένης και της στρατιωτικής ενίσχυσης.

Κόσοβο–Σερβία και η σκιά της μη ευθυγράμμισης

Με ιδιαίτερη έμφαση, η διακήρυξη επαναφέρει την ανάγκη εξομάλυνσης των σχέσεων Κοσόβου – Σερβίας, επισημαίνοντας ότι η στασιμότητα «κρατά και τους δύο εταίρους πίσω στην ευρωπαϊκή τους πορεία». Η πλήρης εφαρμογή των συμφωνιών, και ειδικά εκείνων που υπογράφηκαν στο πλαίσιο του διαλόγου με την ΕΕ, τίθεται ως προϋπόθεση για την πρόοδο.

Η Πρόεδρος της Επιτροπής ανακοίνωσε πως η ΕΕ θα άρει τα μέτρα κατά του Κοσόβου, μετά τη «ομαλή και τακτική μετάβαση» της τοπικής αυτοδιοίκησης στον βορρά, ενώ ενέκρινε 216 εκατ. ευρώ σε χρηματοδοτική στήριξη, εκ των οποίων τα 205 εκατ. θα αποδεσμευθούν στις αρχές του 2026. Η διακήρυξη επισημαίνει επίσης πως «η Σερβία δεν ευθυγραμμίστηκε» με το κοινό ευρωπαϊκό κείμενο, επιβεβαιώνοντας τις αποστάσεις του Βελιγραδίου από τη γραμμή της ΕΕ έναντι της Μόσχας.

Μετανάστευση, κράτος δικαίου και εσωτερικές μεταρρυθμίσεις της ΕΕ

Η μεταναστευτική πολιτική αναδεικνύεται σε κοινή πρόκληση για την ΕΕ και τους εταίρους, που καλούνται να ευθυγραμμίσουν τις θεωρήσεις, να ενισχύσουν τις διαδικασίες ασύλου και να καταπολεμήσουν τη διακίνηση ανθρώπων. Παράλληλα, η συνεργασία στην αντιμετώπιση της διαφθοράς, των ναρκωτικών, του οργανωμένου εγκλήματος και της τρομοκρατίας τίθεται στο προσκήνιο, σε συνδυασμό με το νέο Κοινό Σχέδιο Δράσης.

Την ίδια στιγμή, η διακήρυξη αναγνωρίζει πως η ίδια η ΕΕ πρέπει να «εντείνει τη δική της εσωτερική προετοιμασία και μεταρρυθμίσεις», προκειμένου να είναι έτοιμη για την ενσωμάτωση νέων μελών. Η μη επίτευξη ομοφωνίας για τα συμπεράσματα και η συνεχής συζήτηση για τον ρόλο του βέτο, δείχνουν ότι η πορεία των Δυτικών Βαλκανίων προς την Ένωση συνδέεται πλέον με τον ίδιο τον θεσμικό πυρήνα της ΕΕ.

Η επόμενη Σύνοδος Κορυφής ΕΕ – Δυτικών Βαλκανίων ορίστηκε για τον Ιούνιο του 2026.