Η Ουκρανία συγκλονίζεται από το πιο επιζήμιο σκάνδαλο διαφθοράς της προεδρίας του Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Οι ουκρανικές υπηρεσίες κατά της διαφθοράς αποκάλυψαν τη Δευτέρα ότι ορισμένοι στενοί συνεργάτες του Ζελένσκι φέρονται να συμμετείχαν σε σχέδιο υπεξαίρεσης περίπου 100 εκατομμυρίων δολαρίων από τον ενεργειακό τομέα της χώρας.

Το σκάνδαλο ξέσπασε ενώ οι Ουκρανοί υποφέρουν από διακοπές ρεύματος λόγω ρωσικών βομβαρδισμών και ενώ το κράτος έχει δηλώσει ότι δαπάνησε δεκάδες εκατομμύρια ευρώ για να προστατεύσει τις ενεργειακές υποδομές από drones και πυραύλους της Ρωσίας, σύμφωνα με το Politico.

«Κάθε αποτελεσματική δράση κατά της διαφθοράς είναι απολύτως αναγκαία», προειδοποίησε ο Ζελένσκι το βράδυ της Δευτέρας. «Η αναπόφευκτη τιμωρία είναι απαραίτητη».

Ποιοι αποκάλυψαν την υπόθεση

Οι κρατικοί οργανισμοί κατά της διαφθοράς της Ουκρανίας — το Εθνικό Γραφείο Καταπολέμησης της Διαφθοράς (NABU) και το Ειδικό Γραφείο Εισαγγελέα κατά της Διαφθοράς (SAP) — εξάρθρωσαν μια φερόμενη εγκληματική οργάνωση που αποτελούνταν από εν ενεργεία και πρώην αξιωματούχους του ενεργειακού τομέα, έναν γνωστό επιχειρηματία, κυβερνητικούς υπουργούς και έναν πρώην αντιπρόεδρο της κυβέρνησης.

Η έρευνα, που διήρκεσε 15 μήνες και είχε την κωδική ονομασία «Επιχείρηση Μίδας», περιλάμβανε 1.000 ώρες υποκλοπών και οδήγησε στην κατάσχεση σάκων με μετρητά.

Η υπηρεσία ανέφερε ότι πέντε από τα επτά φερόμενα ως μέλη του κυκλώματος έχουν συλληφθεί. Η ομάδα κατηγορείται ότι χειραγωγούσε συμβάσεις της κρατικής εταιρείας πυρηνικής ενέργειας Energoatom για να εξασφαλίζει μίζες ύψους 10–15% της αξίας των συμβολαίων. Οι ερευνητές λένε ότι το δίκτυο ξέπλυνε περίπου 100 εκατομμύρια δολάρια μέσω ενός μυστικού γραφείου με έδρα το Κίεβο.

Οι εμπλεκόμενοι

Τις τελευταίες ημέρες, ορισμένα ονόματα υψηλόβαθμων υπόπτων αποκαλύφθηκαν στο κοινό κατά τη διάρκεια διαδικτυακών συνεδριάσεων του δικαστηρίου. Ο επιχειρηματίας Τιμούρ Μίντιτς (Timur Mindich), στενός σύμμαχος του Ζελένσκι, μπορεί να είναι το πιο ενδιαφέρον όνομα στο στόχαστρο των εισαγγελέων.

Ο πιο προβεβλημένος ύποπτος είναι ο νυν υπουργός Δικαιοσύνης Γκέρμαν Γκαλουσένκο (German Galushchenko), ο οποίος αναγκάστηκε να παραιτηθεί το πρωί της Τετάρτης. Ήταν υπουργός Ενέργειας έως τον Ιούλιο, πριν από τον ανασχηματισμό της κυβέρνησης Ζελένσκι.

Οι εισαγγελείς δήλωσαν ότι ο Γκαλουσένκο βοήθησε τον Μίντιτς στα σχέδια ξεπλύματος χρημάτων και επηρεαζόταν από τον επιχειρηματία. Αν και δεν του έχουν απαγγελθεί κατηγορίες, οι καταγγελίες προκάλεσαν την απομάκρυνσή του. Ο ίδιος δήλωσε ότι συμφωνεί με την αναστολή του, αλλά πρόσθεσε πως θα υπερασπιστεί τον εαυτό του στο δικαστήριο εάν χρειαστεί.

Ο Όλεξι Τσερνισόφ (Oleksiy Chernyshov), πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και στενός συνεργάτης του Ζελένσκι, ταυτοποιήθηκε στις υποκλοπές του NABU με το ψευδώνυμο “Τσε Γκεβάρα”. Το NABU τον κατηγόρησε για παράνομο πλουτισμό, υποστηρίζοντας ότι έλαβε περίπου 1,2 εκατομμύριο δολάρια και σχεδόν 100.000 ευρώ μέσω του κυκλώματος ξεπλύματος.

Ο Τσερνισόφ, που ήδη ερευνάται για ξεχωριστή υπόθεση διαφθοράς από το καλοκαίρι, δεν ήταν διαθέσιμος για σχόλια. Έχει μείνει μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας αφότου ανακλήθηκε από επαγγελματικό ταξίδι στο εξωτερικό νωρίτερα φέτος για να καταθέσει.

Άλλος υψηλόβαθμος αξιωματούχος που κατονομάστηκε είναι ο Ίγκορ Μιρονιούκ (Ihor Myroniuk), πρώην σύμβουλος του Γκαλουσένκο και πρώην αναπληρωτής επικεφαλής του Ταμείου Κρατικής Περιουσίας. Ο δικηγόρος του χαρακτήρισε τις κατηγορίες αβάσιμες.

Ο Ντμίτρο Μπάσοφ (Dmytro Basov), πρώην επικεφαλής του τμήματος ασφαλείας της Energoatom, ταυτοποιήθηκε ως «Tenor» στις υποκλοπές. Ο δικηγόρος του δήλωσε ότι ο πελάτης του δεν προκάλεσε οικονομική ζημία στο κράτος και ότι οι ερευνητές δεν έχουν αποδείξεις.  Ο Μπάσοφ αρνήθηκε οποιαδήποτε παράνομη πράξη κατά τη συνεδρίαση του δικαστηρίου την Τετάρτη.

Υπάρχει μόνο μία έρευνα;

Το NABU και το SAP έχουν στην πραγματικότητα τουλάχιστον δύο μεγάλες έρευνες σε εξέλιξη. Η νέα, όπως αναφέρθηκε, επικεντρώνεται στην κρατική εταιρεία πυρηνικής ενέργειας Energoatom. Ωστόσο, υπάρχει και μια δεύτερη έρευνα που αφορά διογκωμένες στρατιωτικές προμήθειες, και νέες επιδρομές του NABU στο υπουργείο Άμυνας αναμένονται τις επόμενες ημέρες.

Σύμφωνα με τους εισαγγελείς, ο Ρουστέμ Ουμέροφ (Rustem Umerov), πρώην υπουργός Άμυνας και νυν γραμματέας του Συμβουλίου Ασφαλείας και Άμυνας της Ουκρανίας, δέχθηκε πιέσεις να εγκρίνει την αγορά κινεζικών αλεξίσφαιρων γιλέκων κακής ποιότητας σε υπερτιμημένες τιμές. Το κράτος δεν κατέβαλε πληρωμή αφού τα γιλέκα απέτυχαν στις στρατιωτικές δοκιμές. Ο Ουμέροφ δεν έχει κατηγορηθεί και δηλώνει αθώος.

Ο Ουμέροφ παραδέχθηκε σε ανάρτηση στο Facebook ότι συναντήθηκε με τον Μίντιτς, για να συζητήσουν τη σύμβαση των γιλέκων, αλλά αυτή τερματίστηκε λόγω του κακού προϊόντος. Δεν παραδόθηκαν γιλέκα είπε και αρνήθηκε ότι δέχτηκε πιέσεις. «Κάθε προσπάθεια να συνδεθεί η δουλειά μου στο υπουργείο Άμυνας με την ‘επιρροή’ συγκεκριμένων ατόμων είναι αβάσιμη», πρόσθεσε.

Πώς διέφυγε ο συνέταιρος του Ζελένσκι

Σύμφωνα με το NABU, ο φερόμενος εγκέφαλος του κυκλώματος στον ενεργειακό τομέα είναι ο Τιμούρ Μίντιτς, συνιδιοκτήτης της εταιρείας παραγωγής Kvartal 95 του προέδρου Ζελένσκι. Από τότε που ο Ζελένσκι εξελέγη το 2019, ο Μίντιτς ανέπτυξε επιχειρηματικά συμφέροντα σε διάφορους κλάδους.

Ο 46χρονος, από την πόλη Ντνίπρο, ήταν πρώην συνεταίρος του ολιγάρχη Ίγκορ Κολομοΐσκι, ο οποίος χρηματοδότησε την επιτυχημένη προεκλογική εκστρατεία του Ζελένσκι.  Ο Μίντιτς ήταν αυτός που σύστησε τον Ζελένσκι στον Κολομοΐσκι, ο οποίος τώρα είναι στη φυλακή, περιμένοντας να δικαστεί για υπεξαίρεση και απάτη, μετά τη σύλληψή του από την Υπηρεσία Ασφαλείας της Ουκρανίας το 2023.

Σύμφωνα με το NABU, ο Μίντιτς ειδοποιήθηκε και διέφυγε στο Ισραήλ πριν του απαγγελθούν κατηγορίες. Η υπηρεσία ερευνά ποιος τον προειδοποίησε. Ο Μίντιτς δεν ήταν διαθέσιμος για σχόλιο.

Εμπλέκεται ο Ζελένσκι;

Όχι άμεσα, κατά το Politico. Ο Ζελένσκι χαιρέτισε τις νέες έρευνες, δηλώνοντας στο καθιερωμένο βραδινό του διάγγελμα ότι η δράση κατά της διαφθοράς είναι θετική. Το καλοκαίρι, το γραφείο του Ζελένσκι και η Βουλή στο Κίεβο επιχείρησαν να αφαιρέσουν την ανεξαρτησία των NABU και SAP και να τα θέσουν υπό την εποπτεία του γενικού εισαγγελέα, που είναι πολιτικά διορισμένος.

Η κίνηση αυτή, που συνέπεσε με ενδείξεις ότι οι οργανισμοί ερευνούσαν στενούς συνεργάτες του προέδρου, προκάλεσε τις πρώτες μεγάλες αντικυβερνητικές διαδηλώσεις μετά τη ρωσική εισβολή του 2022. Με την Ε.Ε. να ζητά επίσης επανεξέταση, ο Ζελένσκι ανέκρουσε πρύμνα.

Στην τρέχουσα υπόθεση, ο Ζελένσκι ζήτησε μέγιστη διαφάνεια στον ενεργειακό τομέα και δήλωσε ότι υποστηρίζει πλήρως κάθε έρευνα. Ζήτησε επίσης την παραίτηση των νυν υπουργών Ενέργειας και Δικαιοσύνης, που εμφανίζονται στις υποκλοπές του NABU.

Ο Ζελένσκι πρόσθεσε ότι σχεδιάζει να επιβάλει κυρώσεις σε “δύο επιχειρηματίες” που εμφανίζονται στην έρευνα του NABU, χωρίς να κατονομάσει τον Μίντιτς.

«Είναι εξαιρετικά δύσκολες οι στιγμές για όλους στην Ουκρανία. Διακοπές ρεύματος, ρωσικές επιθέσεις, απώλειες. Είναι απολύτως απαράδεκτο να υπάρχουν ακόμη κυκλώματα στον ενεργειακό τομέα… Τώρα όλοι πρέπει να προστατεύσουμε την Ουκρανία», είπε στο διάγγελμά του προς το έθνος.