Το 536 μ.Χ. θεωρείται το πιο ζοφερό έτος στην ιστορία της ανθρωπότητας, καθώς μια σειρά ηφαιστειακών εκρήξεων προκάλεσε έναν «ηφαιστειακό χειμώνα», βυθίζοντας τον πλανήτη σε σκοτάδι και κλιματική καταστροφή.
Οι μαρτυρίες της εποχής περιγράφουν έναν ήλιο που έχασε το φως του και θερμοκρασίες που έπεσαν δραματικά, οδηγώντας σε κακές σοδειές, πείνα και ασθένειες.
Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία υπέστη σοβαρό πλήγμα από την πανώλη, ενώ οι κοινωνικές και οικονομικές αναταραχές επιτάχυναν την παρακμή της.
Παράλληλα, οι αλλαγές στο κλίμα και οι μετακινήσεις πληθυσμών οδήγησαν στην άνοδο της Αραβικής Αυτοκρατορίας, που θα κυριαρχούσε στον επόμενο αιώνα.
Πιο αναλυτικά
Το 536 μ.Χ. ήταν ίσως το χειρότερο έτος στην ιστορία της ανθρωπότητας. Εκείνη την περίοδο, ο κόσμος «βυθίστηκε» στο απόλυτο σκοτάδι και τη δυστυχία.
Όπως έχει δηλώσει ο ιστορικός Μάικλ Μακόρμικ, απ’ το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ: «Ήταν μια από τις χειρότερες περιόδους για να ζει κανείς, αν όχι η χειρότερη χρονιά όλων των εποχών».
Οι επιστήμονες είναι διχασμένοι για το «ποιο», αλλά σίγουροι για το «τι».
Έχουν καταλήξει πως ένα ηφαίστειο «έσβησε» τον Ήλιο απ’ τη Γη, αλλά δεν έχουν καταλήξει ποιο ήταν.
Για χρόνια, θεωρούσαν πως η έκρηξη προήλθε από το Ιλοπάνγκο στο Ελ Σαλβαδόρ.
Όμως, οι αναλύσεις των πάγων του 2018 έδειξαν ότι τα σωματίδια που εγκλωβίστηκαν στους ευρωπαϊκούς και γροιλανδικούς πάγους ταιριάζουν χημικά με τέφρα από την Ισλανδία.
Δεν είναι και λίγοι, όμως, που υποστηρίζουν πως δεν υπήρξε μόνο μία έκρηξη, αλλά σειρά ηφαιστειακών εκρήξεων μεταξύ 536 και 540 μ.Χ. που κατάφεραν να βυθίσουν τον πλανήτη σε έναν «ηφαιστειακό χειμώνα».
Ο Ρωμαίος αξιωματούχος Κασσιόδωρος έγραψε το 538 μ.Χ.: «Ο Ήλιος έμοιαζε να είχε χάσει το φως του και φαινόταν γαλαζωπός. Δεν βλέπαμε τις σκιές μας το μεσημέρι και η θερμότητά του είχε εξασθενήσει».
Ο Προκόπιος, ιστορικός της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, αναφέρει μια «φοβερή ομίχλη» που έκρυβε τον Ήλιο επί μήνες.
- Τα στοιχεία της φύσης επιβεβαιώνουν τις μαρτυρίες
Οι δακτύλιοι των δέντρων στη Δανία έδειχναν εξαιρετικά μειωμένη ανάπτυξη εκείνη την περίοδο.
Οι πυρήνες πάγου από τη Γροιλανδία και την Ανταρκτική αποκαλύπτουν τεράστια ποσότητα θειικού οξέος και σκόνης στην ατμόσφαιρα και οι θερμοκρασίες στο βόρειο ημισφαίριο έπεσαν κατά αρκετούς βαθμούς.
Η Γη βυθίστηκε σε έναν παγκόσμιο κλιματικό σοκ, που σηματοδότησε την αρχή της λεγόμενης «Μικρής Παγετώδους Εποχής της Ύστερης Αρχαιότητας».
Το 536 μ.Χ. το καλοκαίρι δεν ήρθε ποτέ. Στην Κίνα χιόνισε τον Ιούνιο.
Στη Νότια Αμερική ξέσπασαν ξηρασίες. Στη Μέση Ανατολή, ο ουρανός έμεινε σκούρος επί μήνες.
Οι γεωργικές σοδειές κατέρρευσαν, οι άνθρωποι πείνασαν και οι ασθένειες εξαπλώθηκαν.
Τα Ιρλανδικά χρονικά καταγράφουν «αποτυχία του ψωμιού» το 536, ενώ λίγα χρόνια αργότερα, ο βουβωνικός λοιμός ξεκίνησε από την Αίγυπτο και εξαπλώθηκε σε ολόκληρη τη Μεσόγειο, ξεκληρίζοντας λαούς και οικογένειες.
- Η Αυτοκρατορία που λύγισε απ’ τις καταστροφές
Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία βρισκόταν τότε στην ακμή της επί Ιουστινιανού και δέχθηκε συντριπτικό πλήγμα.
Μέσα σε πέντε χρόνια, η πανώλη θέρισε εκατομμύρια ανθρώπους στην Κωνσταντινούπολη και σε όλη τη Μεσόγειο.
Οι ιστορικοί εκτιμούν ότι ο συνδυασμός κλιματικής καταστροφής και πανδημίας αποδυνάμωσε τόσο την οικονομία όσο και την κοινωνική συνοχή, επιταχύνοντας την παρακμή της αυτοκρατορίας.
Στην Κεντρική Ασία, οι κτηνοτροφικές γαίες στέγνωσαν, αναγκάζοντας νομαδικές φυλές να μεταναστεύσουν ανατολικά προς την Κίνα, προκαλώντας νέες συγκρούσεις και μετακινήσεις πληθυσμών.
Από τις ίδιες αναταράξεις, και καθώς οι παλιές δυνάμεις, Ρώμη και Περσία, εξασθενούσαν, η Αραβική Χερσόνησος άρχισε να γνωρίζει περίοδο ευφορίας και περισσότερες βροχοπτώσεις.
Μέσα σε έναν αιώνα, εκεί θα γεννιόταν μια νέα υπερδύναμη… η Αραβική Αυτοκρατορία.
