Η τραγωδία που εκτυλίχθηκε στο Γκάζι, όπου ένα 16χρονο κορίτσι έχασε τη ζωή του αφού πρώτα είχε καταναλώσει αλκοόλ σε νυχτερινό κέντρο, φέρνει στην επικαιρότητα το κρίσιμο ζήτημα σχετικά με την σχέση των ανήλικων με το αλκοόλ στη χώρα μας.

Τα πρόσφατα ευρήματα της πανελλαδικής έρευνας ESPAD 2024 (Ευρωπαϊκή Σχολική Έρευνα για το Αλκοόλ και Άλλες Ουσίες) είναι ανησυχητικά καθώς αποδεικνύεται πως 1 στους 3 έφηβους πίνει πάνω από 5 ποτά σε μία νύχτα. Τα αγόρια μάλιστα κρατούν την θλιβερή «πρωτιά» όσον αφορά την κατανάλωση αλκοόλ.

Η πρόσφατη τραγωδία στο Γκάζι, όπου μία 16χρονη έχασε τη ζωή της μετά από υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ έξω από νυχτερινό κέντρο, στο οποίο διασκέδαζε με την παρέα της, επαναφέρει στην επικαιρότητα με τον πιο οδυνηρό τρόπο το ακανθώδες θέμα της σχέσης των εφήβων στη χώρα μας με το αλκοόλ.

Παρά την πρόσφατη αυστηρή νομοθεσία που έχει θεσπίσει η κυβέρνηση σχετικά με την κατανάλωση αλκοόλ από ανήλικους, φαίνεται πως αυξήθηκαν τα περιστατικά της «υπερβολικής κατανάλωσης», (binge drinking) αλκοόλ και της μέθης.

Η ανησυχητική αυτή πραγματικότητα που αναδεικνύει η μελέτη, δημοσιεύθηκε πρόσφατα από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ).

Τα δεδομένα της έρευνας, που αφορούν αποκλειστικά μαθητές 16 χρόνων, σκιαγραφούν μια κατάσταση που δεν επιτρέπει κανένα εφησυχασμό.

Σχεδόν όλοι οι 16χρονοι έχουν εύκολη πρόσβαση στο αλκοόλ

Ένα από τα πλέον συγκλονιστικά ευρήματα της μελέτης αφορά την ευκολία με την οποία οι ανήλικοι προμηθεύονται αλκοόλ, παρά την αυστηρή νομοθεσία:

• 9 στους 10 (92%) των 16χρονων μαθητών στην Ελλάδα θεωρούν ότι είναι «αρκετά» ή «πολύ εύκολο» να βρουν αλκοόλ αν το θελήσουν.

Αυτό το σχεδόν καθολικό ποσοστό αναδεικνύει την πλήρη αποτυχία των μηχανισμών ελέγχου για την πώληση αλκοολούχων ποτών σε ανηλίκους. Το αλκοόλ είναι εύκολα προσβάσιμο σε έναν πληθυσμό με αυξημένες ψυχοκοινωνικές ευαισθησίες και μειωμένη ικανότητα εκτίμησης κινδύνου.

Αύξηση στην δείκτες της υπερβολής, που φέρνουν τον κίνδυνο

Η Ελλάδα κατέγραψε στην ίδια μελέτη χαμηλότερα επίπεδα συνολικής κατανάλωσης αλκοόλ (χρήση έστω μία φορά) σε σχέση με τις προηγούμενες δεκαετίες. Όμως, η αύξηση στους δείκτες ακραίας κατανάλωσης είναι άκρως ανησυχητική.

Στο παρακάτω γράφημα, αποτυπώνονται ανάγλυφα τα στοιχεία:

• Υπερβολική Κατανάλωση: Το 2024, ένας στους τρεις (37%) 16χρονους δήλωσε ότι έχει καταναλώσει 5 ή περισσότερα ποτά διαδοχικά, σε μία περίσταση, μέσα στις τελευταίες 30 ημέρες. Πρόκειται για αύξηση 5 ποσοστιαίων μονάδων σε σχέση με το 2019.
• Μέθη: Το ποσοστό των μαθητών που έχουν μεθύσει τον τελευταίο μήνα ανέβηκε στο 13%, έναντι 10% το 2019.
  Η τάση αυτή, όπως αναφέρει η μελέτη, υποδηλώνει μια μετατόπιση από τη συστηματική, αλλά ίσως πιο μετρημένη κατανάλωση, στην επεισοδιακή και εντατική κατανάλωση με σκοπό τη γρήγορη μέθη, μια συμπεριφορά που συνδέεται άμεσα με σοβαρούς κινδύνους για την υγεία, ατυχήματα, βία και, όπως διαπιστώσαμε πρόσφατα με τραγικό τρόπο, στον θάνατο.

Σύγκριση με την υπόλοιπη Ευρώπη

Τα ελληνικά ποσοστά παραμένουν ανησυχητικά υψηλά σε σύγκριση με τις υπόλοιπες χώρες της ESPAD:

• Οι δείκτες σχεδόν όλων των μορφών κατανάλωσης αλκοόλ στην Ελλάδα (Lifetime Use, Current Use, Binge Drinking) είναι υψηλότεροι από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο των χωρών ESPAD.

Επιπλέον, ενώ παλαιότερα υπήρχε σημαντική διαφορά μεταξύ των φύλων, η ψαλίδα έχει κλείσει:

• Τα κορίτσια (87%) καταναλώνουν αλκοόλ έστω μία φορά σε ποσοστό ελαφρώς υψηλότερο από τα αγόρια (86%). 
• Τα αγόρια από την άλλη, διατηρούν οριακή πρωτιά στην υπερβολική κατανάλωση (39% έναντι 35% στα κορίτσια).

Τσιγάρο, τζόγος και τυχερά παιχνίδια

Πέρα από το αλκοόλ, η έρευνα ESPAD 2024 παρέχει σημαντικά στοιχεία και για άλλες εξαρτητικές συμπεριφορές των 16χρονων. Κάτι που αναδεικνύει την πολυδαίδαλη μορφή του προβλήματος και παράλληλα το γεγονός ότι δεν υπάρχει καμία πραγματική μέριμνα για την προστασία των ανηλίκων στη χώρα μας.

Η Ελλάδα εμφανίζει στους 16χρονους ένα από τα υψηλότερα ποσοστά καθημερινού καπνίσματος στην Ευρώπη (περίπου 10%), ενώ και η χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου είναι υψηλότερη από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Συγκεκριμένα, η χρήση προϊόντων νικοτίνης παραμένει σε υψηλά επίπεδα, με το ηλεκτρονικό τσιγάρο να κερδίζει διαρκώς έδαφος:

• Κάπνισμα (Τελευταίος μήνας): Το 23% των μαθητών δηλώνει ότι κάπνισε συμβατικό τσιγάρο τον τελευταίο μήνα.
• Ηλεκτρονικό Τσιγάρο (Τελευταίος μήνας – Vaping): Το 26% των μαθητών χρησιμοποίησε ηλεκτρονικό τσιγάρο τον τελευταίο μήνα.
• Πρόσβαση: Σχεδόν τα 2/3 (65%) των μαθητών θεωρούν το ηλεκτρονικό τσιγάρο «αρκετά» ή «πολύ εύκολο» στην εύρεση.

Και τα ανησυχητικά ευρήματα δεν σταματούν εδώ. Ο εθισμός στον τζόγο είναι μια νέα σημαντική πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι έφηβοι, συχνά μέσω διαδικτυακών πλατφορμών:

• Συμμετοχή (Τελευταίος χρόνος): Ένας στους τέσσερις (26%) μαθητές δήλωσε ότι έχει συμμετάσχει σε κάποια μορφή τυχερού παιχνιδιού ή τζόγου τον τελευταίο χρόνο.
• Προβληματικός Τζόγος: Το 3% των 16χρονων εμφανίζει συμπεριφορές που εντάσσονται στον προβληματικό τζόγο (επικίνδυνη ή εξαρτητική χρήση).

Τα δεδομένα αυτά αναδεικνύουν την ανάγκη για άμεσες και στοχευμένες παρεμβάσεις πρόληψης, εκπαίδευσης και ελέγχων για την επιβολή των νέων νόμων, ώστε να προστατευθεί η νέα γενιά από τις καταστροφικές συνέπειες των εξαρτητικών συμπεριφορών.