Μετά από 170 χρόνια, μεταφράστηκε για πρώτη φορά στα ελληνικά ένα φιρμάνι του σουλτάνου Αμπντούλ Μετζίτ Α’, το οποίο επικυρώνει τον διορισμό του Δημητρίου Ρίζου Νερουλού ως πρόξενου στην Αλεξάνδρεια.
Ο Νερουλός, γιος του Ιάκωβου Ρίζου Νερουλού, υπήρξε σημαντική προσωπικότητα της ελληνικής διπλωματίας και εκπροσώπησε την Ελλάδα σε μια κρίσιμη εποχή για τον ελληνισμό της Διασποράς.
Το φιρμάνι αποτελεί πολύτιμη μαρτυρία της εποχής, φωτίζοντας την παρουσία του ελληνικού κράτους στη Μεσόγειο και τις μεταρρυθμίσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Η μετάφραση του φιρμανιού, που φέρει ημερομηνία Οκτωβρίου 1855, προσφέρει νέα ιστορικά δεδομένα, επιβεβαιώνοντας τη συγγένεια του Νερουλού με τον πατέρα του και υπογραμμίζοντας τον ρόλο του στην ενίσχυση της ελληνικής κοινότητας στην Αίγυπτο.
Πιο αναλυτικά
Για πρώτη φορά μετά από 170 χρόνια μεταφράστηκε φιρμάνι του σουλτάνου Αμπντούλ Μετζίτ Α’.
Η υπογραφή και η σφραγίδα του ίδιου του σουλτάνου Αμπντούλ Μετζίτ Α’ μαρτυρούσαν τη σημαντικότητά του. Ωστόσο, χρειάστηκε να περάσουν σχεδόν δύο αιώνες για να μεταφραστεί στα ελληνικά. 
«Με τη σφραγίδα της υψηλής μου Αυτοκρατορικής Μεγαλειότητας, του υψηλοφώνου, ένδοξου και ουρανίου Οίκου των Σουλτάνων, και την κατακυρωμένη αυτοκρατορική μου υπογραφή, εκδίδεται η παρούσα διαταγή», ξεκινά το φιρμάνι για να συνεχίσει λίγες παραγράφους μετά, αναφερόμενος στον διορισμό του Δημητράκη Ρίζου Νερουλού: «Διατάσσω ώστε: Ο εν λόγω πρόξενος, αν και δεν είναι υπήκοος της Αυτοκρατορίας μου αλλά πραγματικός υπήκοος του Βασιλείου της Ελλάδος, θα υπηρετεί στην Αλεξάνδρεια ως Πρόξενος. Θα επιβλέπει τις εμπορικές υποθέσεις και τα συμφέροντα των Ελλήνων υπηκόων και εμπόρων που μεταβαίνουν προς και από την περιοχή αυτή. Σε περιπτώσεις νομικών και εμπορικών διαφορών μεταξύ Ελλήνων υπηκόων, αυτός θα είναι ο επιληφθείς αρμόδιος. Εάν ανακύψουν διαφορές ή εγκλήματα μεταξύ Ελλήνων υπηκόων και υπηκόων της Αυτοκρατορίας μου, οι υποθέσεις αυτές θα εξετάζονται και θα διευθετούνται σύμφωνα με τις συνθήκες και τις ισχύουσες διατάξεις, όπως εφαρμόζεται για τις άλλες φιλικές δυνάμεις. Οι εγκληματικές πράξεις θα τιμωρούνται όπως προβλέπεται από τους ισχύοντες νόμους», αναφέρει μεταξύ άλλων.
Ποιος ήταν ο Ρίζος Νερουλός
Ο Δημήτριος Ρίζος Νερουλός υπήρξε μέλος μιας από τις πιο διακεκριμένες οικογένειες του νεοελληνικού Διαφωτισμού και της διπλωματίας. Γιος του λόγιου, πολιτικού και πρέσβη της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη, Ιάκωβου Ρίζου Νερουλού, μεγάλωσε σε περιβάλλον παιδείας, καλλιέργειας και δημόσιας προσφοράς. Σπούδασε νομικά και πολιτικές επιστήμες στην Ευρώπη, μιλούσε άπταιστα γαλλικά και ιταλικά, και σύντομα ακολούθησε τα βήματα του πατέρα του στη διπλωματική υπηρεσία του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.
Η αποστολή του στην Αλεξάνδρεια, το 1855, συνέπεσε με μια εποχή έντονης κινητικότητας στον ελληνισμό της Διασποράς. Εκεί, σε μια πόλη όπου οι Έλληνες έμποροι και τραπεζίτες γνώριζαν ραγδαία άνοδο, ο Νερουλός κλήθηκε να εκπροσωπήσει την Ελλάδα σε ένα κρίσιμο διπλωματικό σταυροδρόμι ανάμεσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, την Αίγυπτο του Μωχάμετ Άλι και τις ευρωπαϊκές δυνάμεις.
Το φιρμάνι του σουλτάνου Αμπντούλ Μετζίτ Α’, που επικυρώνει τον διορισμό του, αποτελεί πολύτιμη μαρτυρία αυτής της εποχής και φωτίζει την πρώιμη παρουσία του ελληνικού κράτους στη Μεσόγειο. «Βρισκόμαστε σε μια στιγμή μεγάλης ιστορικής σημασίας: έναν χρόνο πριν από τον ρωσοτουρκικό πόλεμο της Κριμαίας, όπου οι Οθωμανοί ηττώνται και ο Αμπντούλ Μετζίτ αναγκάζεται να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις. Το 1856 υπογράφεται το “Χάτι Χουμαγιούν”, δηλαδή το “Μεγάλο Τανζιμάτ”. Είναι μια καίρια καμπή της οθωμανικής ιστορίας, και ο Δημήτρης Ρίζος Νερουλός βρίσκεται μέσα σε αυτήν τη διεργασία», υποστηρίζει ο κ. Μπατζακίδης.
«Ο σουλτάνος παραχωρεί θρησκευτικές ελευθερίες στα μιλιέτ των Ορθοδόξων, των Αρμενίων και των Εβραίων. Σε αυτή τη φάση, ο Νερουλός ήταν το καταλληλότερο άτομο για να κρατήσει τις ισορροπίες ανάμεσα στις οθωμανικές μεταρρυθμίσεις και στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος. Σύμφωνα με την έρευνά μου, έπαιξε καθοριστικό ρόλο τότε, γιατί μαζί με τις ατομικές ελευθερίες, οι Οθωμανοί παραχώρησαν και εμπορικές ελευθερίες, με αποτέλεσμα να εκτιναχθεί ο πλούτος της ελληνικής κοινότητας στην Αίγυπτο», τονίζει ο ιστορικός ερευνητής.
Από την άλλη, ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός ότι προκάτοχός του ήταν ο γνωστός εθνικός ευεργέτης και σημαντική φυσιογνωμία της ελληνικής κοινότητας στην Αίγυπτο Μιχαήλ Τοσίτσας.
Το φιρμάνι φέρει ημερομηνία Οκτωβρίου 1855, γεγονός που σημαίνει ότι η μετάφρασή του έγινε ακριβώς 170 χρόνια μετά από τη σύνταξή του.
Στο πλαίσιο της ίδιας έρευνας διαπιστώθηκε επίσης ότι ο Δημήτριος Ρίζος Νερουλός ήταν πράγματι γιος του Ιάκωβου Ρίζου Νερουλού. «Το εικάζαμε, αλλά δεν είχε ποτέ τεκμηριωθεί. Από το προσωπικό του αρχείο που μου έστειλε το Ιστορικό Μουσείο, βρήκα επιστολή όπου απευθύνεται στον πατέρα του ως “σεβάσμιέ μου πατήρ”. Από εκεί επιβεβαιώθηκε η συγγένεια. Είναι μια ακόμη σημαντική ιστορική τεκμηρίωση», τονίζει.
