Η ταινία του Χάρη Βαφειάδη «Μικρά Πράγματα Που Πήγαν Λάθος» διεκδίκησε πέντε βραβεία Ίρις από την Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου. Η υπόθεση της ταινίας περιστρέφεται γύρω από δύο διαφορετικούς ήρωες. Πρώτος έρχεται ο Φάνης (Θάνος Τοκάκης) ο οποίος επιβιώνει μετά βίας οικονομικά και έχει αποξενωθεί από την οικογένειά του. Τον Φάνη ακολουθεί ο Παύλος (Μιχάλης Συριόπουλος) ο οποίος φαίνεται να έχει τα πάντα και να μην του λείπει τίποτα, αλλά κατά βάθος η ζωή του είναι άδεια.
Η συνέντευξη που ακολουθεί είναι αποκλειστική από τον δημιουργό της ταινίας Χάρη Βαφειάδη.
Δείτε το τρέιλερ της ταινίας «Μικρά Πράγματα Που Πήγαν Λάθος»
Αν δεχτούμε ως δεδομένο ότι αυτά που πήγαν λάθος στις ζωές των πρωταγωνιστών της ταινίας σου κάθε άλλο παρά μικρά ήταν, και οι συνέπειες τους ήταν άλλοτε καταστροφικές και άλλοτε απλά τραγικές (αποτέλεσμα των ανήθικων ή ακραίων επιλογών τους), πόσο δελεαστικό ήταν να τους μεταμορφώσεις σε αρχέτυπα που τελικά ο θεατής τους κατανοεί με ενσυναίσθηση;
Ως ενήλικες θέτουμε στόχους που θα θέλαμε να χαρακτηρίζουν την ζωή μας, ακόμα κι αν μιλάμε τελικά για απλά όνειρα ή φαντασιώσεις. Όταν οι στόχοι αυτοί απειλούνται με ματαίωση, οι άνθρωποι τείνουν να λειτουργούν σπασμωδικά. Είτε κλείνονται στον εαυτό τους είτε προσπαθούν με οποιοδήποτε τρόπο να αλλάξουν την πορεία των πραγμάτων. Τα στοιχεία αυτά, νομίζω πως χαρακτηρίζουν και τους δύο ήρωες. Για να ‘μαι λοιπόν ειλικρινής, δεν ξέρω αν οι δύο χαρακτήρες αποτελούν αρχέτυπα, οι συμπεριφορές τους όμως υπόκεινται σε αρχετυπικές συμπεριφορές και ο θεατής ίσως να ταυτίζεται γιατί αναγνωρίζει τα στοιχεία των συμπεριφορών αυτών.
Η γενιά που θεώρησε δεδομένη την ευημερία, εξαρτάται από τον εκπρόσωπο των έκπτωτων της εφήμερης διασημότητας. Θα ήθελες να αναπτύξεις το σκεπτικό πίσω από αυτή την ενδιαφέρουσα σύγκρουση;
Κατά κάποιο τρόπο, ο ένας εξαρτάται από τον άλλον. Είναι οι δύο αντίθετες πλευρές του ίδιου νομίσματος. Και οι δυο λέξεις που χρησιμοποιήσατε στην ερώτηση σας, το «εφήμερο» και η «ευημερία» είναι πράγματι λέξεις κλειδιά, στην ανάλυση της ταινίας για διαφορετικούς λόγους η κάθε μία. Εφήμερη ήταν η δόξα του Φάνη, εφήμερη μοιάζει να ναι και η άνετη ζωή του Παύλου. Και οι δύο κυνηγούν την ευημερία, όπως τουλάχιστον την αντιλαμβάνεται ο καθένας. Κατά μία παράξενη σύμπτωση, οι δύο λέξεις μοιάζουν τόσο πολύ μεταξύ τους.
Και οι δύο πατέρες ξεπερνούν τα ηθικά τους όρια για να φέρουν χαρά στα παιδιά τους, καταλήγοντας να τα πληγώνουν ανεπανόρθωτα στον πυρήνα τους. Θα ήθελες να μου μιλήσεις για αυτή τη γονική ευθύνη που δεν αρκεί η καλή της πρόθεση για να ενδυναμώσει τις εύθραυστες προσωπικότητές τους;
Το να χρησιμοποιούμε σαν άλλοθι για τις πράξεις μας την ευτυχία ή το καλό των παιδιών μας είναι μια τακτική πολύ βολική αλλά καθόλου τίμια. Συμβαίνει όμως καθημερινά, είτε σε μεγάλη κλίμακα είτε σε πολύ μικρότερη. Όχι μόνο με τα παιδιά μας, που ούτως ή άλλως η ισορροπία ανάμεσα στους δύο ρόλους είναι εξ ορισμού άνιση, αλλά γενικότερα στις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους. Ό,τι κάνουμε όμως, το κάνουμε κατά βάση για μας.
Θα μου επιτρέψεις χιουμοριστικά να αναφέρω ότι η πατριαρχία υποβόσκει ως μια ερώτηση που ποτέ δεν θα διατυπωθεί και άρα δεν θα απαντηθεί. Υποθέτω ότι η ερώτηση είναι «γιατί δεν έχει κοινωνικά όρια» ή «γιατί δεν θα εξαλειφθεί» αλλά ίσως να κάνω και λάθος.
Η εικόνα του πατέρα και κατ’ επέκταση του άνδρα στην ταινία, είναι μια εικόνα τραυματισμένη, αδύναμη (εξού άλλωστε και πως καταλήγουν εμφανισιακά οι δύο πρωταγωνιστές). Ήθελα, όταν έγραφα το σενάριο να μιλήσω για την μπερδεμένο ρόλο του σύγχρονου άνδρα, σε μια κοινωνία όπου οι γυναίκες κατακτούν επάξια ολοένα και πιο πολύ τους χώρους που μέχρι τότε ανήκαν αποκλειστικά στο ανδρικό φύλλο. Οι δύο ήρωες μοιάζουν χαμένοι και στην προσπάθεια τους να επιβιώσουν κοινωνικά, θα πιαστούν από οπουδήποτε. Οι δράσεις/αντιδράσεις τους, μες στη σπασμωδικότητα τους, είναι βέβαιο πως θα έχουν ποικιλότροπες αρνητικές επιπτώσεις.
Έχουμε όμως και δύο μητέρες· η πρώτη μάνα στο «jem’enfous» της ξέρει ότι ο σύζυγος θα βρει τη λύση στα λάθη της, και η άλλη θα προσπαθήσει ειρηνικά να τον απομακρύνει από το παιδί όταν δεν θα σεβαστεί τα όρια προστασίας. Μήπως και οι δύο αποτελούν τις δύο όψεις του νομίσματος που ονομάζεται «Ελληνίδα μητέρα»;
Υπό μία έννοια, αντίστοιχα μπερδεμένος νομίζω πως είναι και ο ρόλος της γυναίκας (συνεπώς και της μητέρας), έχοντας βέβαια μια άλλη δυναμική. Η μία μητέρα, είναι κατάλοιπο μιας εποχής που φεύγει. Το ξέρει αυτό και ίσως γι’ αυτό να ασφυκτιά και η ίδια. Η άλλη μητέρα, έχει πάρει την ζωή της στα χέρια της. Μοιάζει να μην κρατά κακίες ούτε να έχει αναστολές. Είναι ο πιο πραγματικός χαρακτήρας στην ταινία.
Γενικότερα μοιάζει να βρισκόμαστε σε ένα μεταβατικό στάδιο για τα δύο φύλλα και τους ρόλους τους. Και φυσικά σε αυτό το πλαίσιο, έρχεται με φόρα να διεκδικήσει τον ρόλο του και την ύπαρξη του, ένα ακόμα φύλλο, το ουδέτερο. Αλλά αυτό είναι μια άλλη μεγάλη συζήτηση…
Ποια από τις δύο μητέρες θεωρείς ότι θα μεγαλώσει παιδιά ικανά να διορθώνουν τα λάθη τους; Και ποιος από τους δύο πατέρες δύναται να γίνει ουσιαστικό στήριγμα για το παιδί του (με ό,τι κόστος);
Όπως ανέφερα προηγουμένως, βρίσκω πως ο χαρακτήρας της Ειρήνης, είναι ο πιο πραγματικός χαρακτήρας της ταινίας – συμβολικά είναι ο μόνος χαρακτήρας που κάνει χειρωνακτική εργασία. Είναι μια γυναίκα στο μυαλό μου δυνατή που διεκδικεί τον χώρο της και απαιτεί τον σεβασμό που δικαιούται. Είναι δεδομένο πως ένας τέτοιος χαρακτήρας είναι πιο πιθανό να αποτελέσει καλύτερο πρότυπο για ένα παιδί.
Σχετικά με τους δύο πατεράδες, είναι δύσκολη η απάντηση. Οι ενέργειες του Παύλου έχουν σαν σκοπό να διατηρίσουν την καθημερινότητα του παιδιού και της οικογένειας, συνεπώς είναι πιο κοντά σε αυτό που λέμε στήριγμα. Το κόστος όπως από την απόκρυψη της αλήθειας θα φανεί στο μέλλον.
Τα «φρόνιμα παιδιά» τί πραγματικά αναζητούν από τους γονείς τους;
Αυθόρμητα θα έλεγα την αλήθεια αλλά νομίζω πως όλα τα παιδιά αυτό που πρωτίστως αναζητούν είναι να νιώθουν ασφαλή. Και έτσι δημιουργείται ένα ενδιαφέρον δίλημμα: Είναι δόκιμο να διαστρεβλώσεις την αλήθεια για να συνεχιστεί αδιατάραχτη η ασφαλής καθημερινότητα; Δεν συνηθίζουμε να λέμε σε ένα παιδί που έχασε κάποιο πολύ αγαπημένο πρόσωπο, πως είναι τώρα στα σύννεφα και το προσέχει από ψηλά; Θα ‘ταν παράδοξο και ανώφελο σε μια τέτοια περίπτωση να μιλήσεις π.χ. για την ματαιότητα της ύπαρξης.
Επιλέγετε τη δυαδική αντιπαραβολή ακόμα και στον καταλύτη της ιστορίας: Ένα σκοτωμένο σε ατύχημα κατοικίδιο και ένα όμοιο του προϊόν εμπορικής εκμετάλλευσης. Θα θέλατε να αναπτύξετε το σκεπτικό σας;
Η δυαδική προβολή ήταν από την αρχή στην σκέψη μου, αλλά νομίζω πως αυτό είναι και το φυσιολογικό επόμενο μιας τέτοιου είδους ιστορίας. Είναι πολύ ελκυστικό όταν αντιπαραβάλλονται δύο ιστορίες, που η μία εισέρχεται έστω και προσωρινά στην άλλη, να εκμεταλλευτεί κάποιος δημιουργικά τα όποια στοιχεία εκφράζουν αυτήν την αντιπαραβολή. Τόσο στους δύο βασικούς χαρακτήρες όσο και στα στοιχεία που τους περιτριγυρίζουν. Ας πούμε για παράδειγμα, το όνομα του ενός παιδιού (Σόνια) είναι αναγραμματισμός του άλλου (Ιάσονας).
Αν είχατε να αντιμετωπίσετε ένα αντίστοιχο δίλημμα, με ποια θέση «πατέρα» θα συναζόσασταν;
Είναι πολύ μακριά από τον χαρακτήρα μου τα χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς του Φάνη και δεν νομίζω πως ούτε κατά διάνοια θα είχα το θάρρος/θράσος να πράξω όπως αυτός. Οπότε αν έπρεπε ντε και καλά να επιλέξω μια συμπεριφορά, δια της εις άτοπον επαγωγή, θα διάλεγα τη συμπεριφορά του Παύλου. Η αίσθηση του καθήκοντος, νομίζω πως είναι κάτι που με χαρακτηρίζει.
Το χρονικό διάστημα από την μικρού μήκους ταινία σας στη μεγάλου, ήταν τεράστιο. Κατά κάποιο ειρωνικό ή συμβολικό τρόπο ήταν… ο τίτλος της ταινίας μικρού μήκους που κάνατε. Τυχαίο;
Ναι, νομίζω πως είναι λίγο τυχαίο. Αμέσως μετά την τελευταία μου μικρού μήκους, γεννήθηκε ο γιος μου, οπότε εκτός από την ανάγκη της πρακτικής εξασφάλισης της καθημερινότητας, μπήκα σε μια περίοδο έντονων εσωτερικών διακυμάνσεων. Πάντως αν δεν ήταν τυχαίο, πάλι καλά που η μικρού μήκους λεγόταν μόνο «δεκατρία μισό» και όχι «είκοσι» ή «τριανταεφτά»!
Η υπομονή των καλλιτεχνών σε μια τέτοια μετάβαση (από τον κόσμο των ταινιών περιορισμένης διάρκειας, στις μεγάλες ταινίες μυθοπλασίας), ανταμείβεται ικανοποιητικά εκ του αποτελέσματος;
Η ταινία βρίσκεται σε μια περίοδο όπου συναντιέται με το κοινό. Θα μπορούσα να απαντήσω καλύτερα στο ερώτημα σας όταν τελειώσει κι αυτή η περίοδος και περάσει ο απαραίτητος χρόνος αποστασιοποίησης. Σε γενικές γραμμές όμως, νομίζω πως η ανταμοιβή είναι η ίδια η ταινία, μιας και οι βασικοί λόγοι που βάζει κάποιος τον εαυτό του σε μια τέτοια δοκιμασία, είναι υπαρξιακοί.
Μια ταινία μεγάλου μήκους, από την ιδέα μέχρι να προβληθεί στη μεγάλη οθόνη χρειάζεται με τα υπάρχοντα υποστηρικτικά προγράμματα και τους παγιωμένους τρόπους παραγωγής, τουλάχιστον 5 με 7 χρόνια. Θα μπορούσε αυτός ο χρόνος αναμονής (που συχνά επιφέρει και το «ξενέρωμα» από τον έρωτα της δημιουργίας), να αλλάξει;
Φυσικά και θα μπορούσε και οφείλει να αλλάξει. Ήδη έχουν γίνει βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση (όπως για παράδειγμα η περίοδος των αποτελεσμάτων νομίζω πως είναι τώρα γύρω στους έξι μήνες – σαφώς συντομότερα από την περίοδο των δεκαοχτώ μηνών που είχαμε περιμένει τότε), έστω και αν υπόκεινται στις γνωστές παλινωδίες.
Έχετε να προτείνετε κάτι από τη μεριά του καλλιτέχνη που θα έκανε τη διαδικασία λιγότερο θυμωμένη και περισσότερο «περιπέτεια» με την Ομηρική της έννοια;
Στην πραγματικότητα, θεωρώ πως μια ταινία με την σωστή οργάνωση και όταν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς λειτουργούν όπως θα έπρεπε να λειτουργούν, δεν βλέπω τον λόγο γιατί να χρειάζεται πάνω από τρία χρόνια για να ολοκληρωθεί. Και βάζω μέσα και την ανάπτυξη του σεναρίου.
Αναγνωρίζετε στη δική σας πορεία αλλά και στην ίδια την ταινία σας τα «μικρά πράγματα που πήγαν λάθος» και οδήγησαν σε ευτυχήματα ή απογοητεύσεις; Θέλετε να μοιραστείτε μερικά από αυτά μαζί μας;
Υπήρξαν πολλές λεπτομέρειες που συνέβαλλαν είτε προς την μία κατεύθυνση είτε προς την άλλη. Είχαμε να αντιμετωπίσουμε αφόρητη πίεση χρόνου, έλλειψη ρευστότητας και φυσικά ένα ούτως ή άλλως τρομερά περιορισμένο budget. Αυτές οι συγκυρίες συνήθως δεν οδηγούν σε καλό και οι αναποδιές εμφανιζόντουσαν η μία μετά την άλλη. Φτάνει να σας πω πως το τελικό cast (και μιλώ για σχεδόν όλους τους βασικούς ηθοποιούς) ολοκληρώθηκε δυο-τρεις εβδομάδες πριν την έναρξη των γυρισμάτων. Στον αντίποδα κρατώ όλη τη βοήθεια και τη συμπαράσταση που εισέπραξα από την οικογένεια μου, τους συνεργάτες μου και από τους φίλους μου!
Τέλος, θα θέλατε να τοποθετηθείτε σχετικά με τα περιστατικά που οδήγησαν υπουργείο και ακαδημία στη ρήξη;
Οι ενέργειες του τελευταίο καιρού καταδεικνύουν στην καλύτερη, μια γενικότερη έλλειψη σοβαρότητας. Δυστυχώς, αυτά τα φαινόμενα δεν εξαντλούνται μόνο στον κινηματογραφικό χώρο, αλλά είναι γνωρίσματα και παθογένειες της ευρύτερης κοινωνίας μας. Στην περίπτωση του κινηματογράφου, ένα τέτοιο κλίμα φοβάμαι πως είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει σε μια γενικότερη διάσπαση με δυσάρεστες συνέπειες για όλους.
Η ταινία κυκλοφορεί 12 Σεπτεμβρίου στους κινηματογράφους από τη Danaos Films.
