Η ετήσια έκθεση της Κομισιόν για το Κράτος Δικαίου στην Ευρώπη αναγνωρίζει τη σημαντική πρόοδο της Ελλάδας, μειώνοντας τις συστάσεις προς τη χώρα από 7 σε 4 την τελευταία τετραετία.
Η Ελλάδα κατατάσσεται ανάμεσα στις 15 χώρες της ΕΕ με τις λιγότερες συστάσεις, με θετικές αξιολογήσεις σε τομείς όπως η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, η προστασία των ΜΜΕ και η καταπολέμηση της διαφθοράς.
Η έκθεση επισημαίνει την επιτυχημένη εφαρμογή μεταρρυθμίσεων που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης, ενώ τονίζει την πρόοδο σε νομοθετικές διαβουλεύσεις και την ενίσχυση της ασφάλειας των δημοσιογράφων.
Οι δηλώσεις κυβερνητικών αξιωματούχων υπογραμμίζουν τη δέσμευση για συνεχή βελτίωση και τη φιλοδοξία η Ελλάδα να συγκαταλέγεται στις κορυφαίες χώρες παγκοσμίως σε θέματα διαφάνειας και λογοδοσίας έως το 2030.
Πιο αναλυτικά
Μειωμένες σε 4 από 7 είναι οι συστάσεις της ΕΕ προς την Ελλάδα την τελευταία τετραετία σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της Κομισιόν για το Κράτος Δικαίου στην Ευρώπη που δημοσιεύθηκε σήμερα, καθώς η Ελλάδα βρίσκεται μεταξύ των 15 χωρών της ΕΕ με τις λιγότερες συστάσεις.
Φέτος, αφαιρέθηκε η σύσταση για έγκαιρη και αποτελεσματική διαβούλευση στο πλαίσιο της νομοθετικής διαδικασίας, για την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, την ενίσχυση του ελέγχου δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης (πόθεν έσχες), ενώ σημαντική είναι και η βελτίωση στην προστασία ΜΜΕ-δημοσιογράφων και την καταπολέμηση της διαφθοράς-μερική βελτίωση στο δομημένο διάλογο με τις ΜΚΟ, αναγνώριση της θετικής συμβολής των μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων του ΤΑΑ στην απονομή δικαιοσύνης και το κράτος δικαίου.
Η εν λόγω Έκθεση αποτυπώνει την κατάσταση του κράτους δικαίου σε κάθε κράτος-μέλος χωριστά, καθώς και συνολικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε τέσσερις βασικούς τομείς: συστήματα δικαιοσύνης, πλαίσιο καταπολέμησης της διαφθοράς, ελευθερία και πολυφωνία των μέσων ενημέρωσης και άλλα θεσμικά ζητήματα που συνδέονται με τα θεσμικά αντίβαρα ενός δημοκρατικού πολιτεύματος.
Όπως επισημαίνεται σε ανακοίνωση του υπουργού Επικρατείας Άκη Σκέρτσου, «η Ελλάδα συνεχίζει να καταγράφει υψηλές επιδόσεις στην αξιολόγηση, με διαπιστωμένη πρόοδο σε όλες τις συστάσεις που διατύπωσε πέρυσι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Είναι μάλιστα, ένα από τα 12 κράτη-μέλη που παρουσίασε πρόοδο σε όλες τις συστάσεις», ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει οριζοντίως τις σημαντικές και ευρύτατες μεταρρυθμίσεις στον τομέα του κράτους δικαίου που έχουν ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και χρηματοδοτούνται από το TSI.
«Φέτος αφαιρέθηκε η σύσταση για έγκαιρη και αποτελεσματική διαβούλευση στο πλαίσιο της νομοθετικής διαδικασίας», τονίζεται στην ανακοίνωση και σημειώνεται ότι «η Ελλάδα έχει συμμορφωθεί επιτυχώς σε 3 από τις 7 συστάσεις που της έχουν απευθυνθεί (ποσοστό πλήρους συμμόρφωσης 43%) και σε σημαντικό βαθμό στις υπόλοιπες (σημαντική έως μερική πρόοδος) με αποτέλεσμα να συγκαταλέγεται με 4 συστάσεις, μεταξύ των 15 ευρωπαϊκών κρατών μελών με τον μικρότερο αριθμό συστάσεων (Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Δανία, Γαλλία, Σλοβενία, Σουηδία, Ελλάδα, Γερμανία, Τσεχία, Κροατία,, Ολλανδία, Πορτογαλία, Φινλανδία)».
Μάλιστα υπενθυμίζεται ότι η έκθεση του 2024 είχε δώσει μεγάλη έμφαση στη ρύθμιση για συμμετοχή του δικαστικού σώματος στην επιλογή της ηγεσίας του, διαπιστώνοντας «πλήρη εφαρμογή» από τη χώρα μας της σχετικής σύστασης του 2023. Η ρύθμιση για πρώτη φορά ενεργοποιήθηκε το 2025.
Αναλυτικότερα, αναφέρεται στην ανακοίνωση, αξίζει να σημειωθεί ότι από το έτος 2022, σε σύνολο επτά (7) συστάσεων, που έχουν διαπιστωθεί από την ΕΕ, εναρμόνιση της χώρας μας έγινε σε τρεις:
– συμμετοχή του δικαστικού σώματος στην επιλογή της ηγεσίας του,
– σύσταση για ενίσχυση του ελέγχου δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης (πόθεν έσχες),
– έγκαιρη και αποτελεσματική διαβούλευση.
Με τη φετινή Έκθεση για το 2025, επισημαίνεται, διαπιστώνεται η εξασφάλιση αποτελεσματικής και έγκαιρης διαβούλευσης στην πράξη των ενδιαφερόμενων πλευρών σχετικά με νομοσχέδια, μεταξύ άλλων και με την τήρηση του νόμιμου χρονοδιαγράμματος για δημόσια διαβούλευση, με αποτέλεσμα την αφαίρεση της σχετικής σύστασης της προηγούμενης έκθεσης.
Αναλυτικά, η ανακοίνωση του υπουργού Επικρατείας για την ετήσια έκθεση σημειώνει:
«Εντός του 2024, ούτε ένα νομοσχέδιο υποβλήθηκε στο Κοινοβούλιο χωρίς προηγούμενη δημόσια διαβούλευση. Από τον Ιανουάριο του 2024, το 84,3% των νομοσχεδίων (43 από τα 51) αποτέλεσαν αντικείμενο δημόσιας διαβούλευσης για τουλάχιστον 2 εβδομάδες. Από τον Αύγουστο του 2024, ο κανόνας των δύο εβδομάδων για τις δημόσιες διαβουλεύσεις ακολουθήθηκε, χωρίς καμία εξαίρεση. Τα νομοσχέδια θεμελιώδους σημασίας υπόκεινται σε δημόσια διαβούλευση για πρόσθετο χρόνο (π.χ. Ποινικός Κώδικας και Κώδικας Ποινικής Δικονομίας για 1 μήνα).
Επιπλέον, διαπιστώνεται ειδικά σημαντική πρόοδος σε ό,τι αφορά τα ΜΜΕ, ως προς την ενίσχυση της διαδικασίας υιοθέτησης νομοθετικών και μη διασφαλίσεων για την προστασία των δημοσιογράφων, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις καταχρηστικές αγωγές εναντίον των δημοσιογράφων και της ασφάλειάς τους, σε ευθυγράμμιση με το Μνημόνιο κατανόησης που έχει υιοθετηθεί και λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα.
Συγκεκριμένα, επισημαίνονται τα εξής:
α. Η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα στην Ευρώπη που προχώρησε σε Μνημόνιο Κατανόησης για την προστασία των δημοσιογράφων. Το Μνημόνιο αυτό δεν είναι θεωρητικό – έχει ήδη οδηγήσει στη δημιουργία μίας μοναδικής σε ευρωπαϊκό επίπεδο Task Force, καθώς και στη θεμελίωση Διεθνούς Κέντρου Εκπαίδευσης Δημοσιογράφων. Ο ΟΑΣΕ, κατά την πρόσφατη αποστολή του στην Ελλάδα, εξήρε τις εν λόγω πρωτοβουλίες, αναγνωρίζοντας τον πρότυπο χαρακτήρα τους.
β. Μετά την κατάργηση του ποινικού αδικήματος της απλής δυσφήμησης, ήδη προχωρά η ενσωμάτωση στο εθνικό δίκαιο της Οδηγίας κατά των SLAPPs. Η εφαρμογή της δεν θα περιοριστεί μόνο σε διασυνοριακές υποθέσεις, αλλά θα καλύψει και εγχώριες περιπτώσεις. Δημιουργήθηκε μάλιστα παρατηρητήριο με τη συμμετοχή εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών και επαγγελματικών ενώσεων για την παρακολούθηση και αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων.
γ. Η ασφάλεια των δημοσιογράφων ενισχύεται με την Task Force, με την αναμόρφωση της ποινικής προστασίας και την αυστηροποίηση των ποινών για επιθέσεις κατά λειτουργών ενημέρωσης. Επίσης, έχουν προβλεφθεί μέτρα ενάντια στη βία με αθλητικά κίνητρα, που συχνά συνδέονται με επιθέσεις σε δημοσιογράφους.
δ. Η έκθεση αναγνωρίζει ως θετικές εξελίξεις τη λειτουργία των Μητρώων Έντυπου και Ηλεκτρονικού Τύπου, τα οποία ενισχύουν τη διαφάνεια στην ιδιοκτησία των ΜΜΕ, καθώς και το νομικό πλαίσιο που προβλέπει ότι μόνο τα εγγεγραμμένα μέσα είναι επιλέξιμα για κρατική διαφήμιση.
ε. Επιπλέον, ιδιαιτέρως θετικά αποτιμάται η ψήφιση του νέου νόμου τον Ιούνιο 2025 (5212/2025), με την έκθεση να αναγνωρίζει την περαιτέρω ενίσχυση της δημοσιότητας και της διαφάνειας στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο, καθώς και την ενδυνάμωση της συντακτικής ανεξαρτησίας και των θεσμικών εγγυήσεων όσον αφορά την κρατική διαφήμιση, την ενυπόγραφη δημοσιογραφία και την προστασία πνευματικών δικαιωμάτων.
Πρόοδος διαπιστώνεται, με την Έκθεση και:
α) ως προς τον άξονα της έκθεσης που αφορά στη διαφθορά, με τη συνέχιση των προσπαθειών για τη δημιουργία ισχυρού ενιαίου ψηφιακού μητρώου παρακολούθησης των διώξεων μέχρι το στάδιο της έκδοσης αμετάκλητων δικαστικών αποφάσεων σε σχέση με την πορεία των υποθέσεων διαφθοράς, συμπεριλαμβανομένων και αυτών σε ανώτατο επίπεδο.
β) στην ενίσχυση των προσπαθειών για αξιολόγηση του ισχύοντος νομικού πλαισίου σχετικά με το σύστημα καταχώρισης των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, καθώς και στις προσπάθειες οικοδόμησης διαρθρωμένου διαλόγου με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, εν γένει.
Τέλος, ειδική μνεία γίνεται στην έκθεση για τα μέτρα που λαμβάνονται στο πλαίσιο του ΤΑΑ συνολικού προϋπολογισμού 653.944.980 €, τα οποία επικεντρώνονται στη βελτίωση του συστήματος δικαιοσύνης, στην ενίσχυση της διαφάνειας στη δημόσια διοίκηση και στην προώθηση της λογοδοσίας. Τα μέτρα αυτά έχουν σχεδιαστεί για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων προκλήσεων που σχετίζονται με το κράτος δικαίου στην Ελλάδα και συμβάλλουν σε ένα πιο ισχυρό και αποτελεσματικό σύστημα».
Ο υπουργός Επικρατείας Άκης Σκέρτσος δήλωσε τα εξής: «Η Ελλάδα έπειτα από μια δεκαετία που δοκίμασε βαθιά τους θεσμούς και την κοινωνία μας, τα τελευταία χρόνια έχει γυρίσει σελίδα αποδίδοντας μεγάλη βαρύτητα στη θωράκιση της λειτουργίας του κράτους δικαίου. Η εμπέδωση μιας πιο δίκαιης και αποτελεσματικής λειτουργίας των θεσμών δεν θα εξαλείψει τελείως τη διαφθορά και την παραβατικότητα. Ενισχύει, ωστόσο, τις δυνατότητες των αρμοδίων ελεγκτικών αρχών να κάνουν καλύτερα τη δουλειά τους με σεβασμό στη διάκριση των λειτουργιών της δημοκρατίας μας. Ο αγώνας για μια καλύτερη και πιο ποιοτική δημοκρατία είναι διαρκής. Δεν σταματάει ποτέ. Γι αυτό και εκτιμούμε τον εποικοδομητικό ρόλο και την υποστήριξη που παρέχουν η ΕΕ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στη χώρα μας. Ανταποκρινόμαστε με θετικό πνεύμα στις συστάσεις της Επιτροπής και φυσικά δεν επαναπαυόμαστε. Ο στόχος είναι έως το 2030 η Ελλάδα να βρίσκεται μεταξύ των 20 καλύτερων χωρών, παγκοσμίως, σε ζητήματα διαφάνειας και λογοδοσίας, αλλά και στη μάχη κατά της διαφθοράς. Πιστεύουμε ότι μπορούμε να το πετύχουμε μέσα από το πλέγμα των μεταρρυθμίσεων και των επενδύσεων που εξακολουθούμε να υλοποιούμε».
Ο υπουργός Δικαιοσύνης Γιώργος Φλωρίδης δήλωσε: «Η συστηματική προσπάθεια, που καταβάλλει η ελληνική κυβέρνηση μέσω των μεταρρυθμίσεων για την αναβάθμιση της ποιότητας και την επιτάχυνση της ελληνικής δικαιοσύνης αποδίδει σταθερά καρπούς. Προωθεί περαιτέρω το Κράτος Δικαίου με την ενίσχυση της ανεξαρτησίας της δικαστικής εξουσίας και αυτή η εξέλιξη επικυρώνεται με τον πλέον επίσημο και έγκυρο τρόπο, από το κορυφαίο όργανο της ΕΕ, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Η ελληνική κυβέρνηση και το υπουργείο Δικαιοσύνης θα προσπαθούμε διαρκώς για τη θεσμική βελτίωση της Πολιτείας και της Δημοκρατίας στην κατεύθυνση της εξυπηρέτησης των Ελλήνων πολιτών αλλά και της θεσμικής σύγκλισης της χώρας με την Ευρώπη».
Ο υφυπουργός Δικαιοσύνης Ιωάννης Μπούγας δήλωσε: «Η φετινή έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Κράτος Δικαίου επιβεβαιώνει τη σταθερή πρόοδο της Χώρας μας. Οι μεταρρυθμίσεις που σχεδιάζουμε και υλοποιούμε ενισχύουν τη διαφάνεια, διασφαλίζουν τη λογοδοσία και συμβάλλουν στην ανεξαρτησία των θεσμών. Για δεύτερη συνεχή χρονιά δεν διατυπώνεται σύσταση για τη Δικαιοσύνη. Οι μεταρρυθμίσεις στην οργάνωση και λειτουργία της Δικαιοσύνης, καθώς και η εμβληματική νομοθετική ρύθμιση για τη συμμετοχή του δικαστικού σώματος στην επιλογή της ηγεσίας του, αποτέλεσαν σταθμό για την ενίσχυση της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης και την εδραίωση του Κράτους Δικαίου στη Χώρα μας. Προχωράμε σταθερά στην υλοποίηση των δεσμεύσεών μας και στην αντιμετώπιση χρόνιων παθογενειών προκειμένου το σύστημα απονομής της Δικαιοσύνης να καταστεί πιο άμεσο και αποτελεσματικό. Παράλληλα, συνεχίζουμε αταλάντευτα τις παρεμβάσεις μας για την καταπολέμηση της διαφθοράς και την περαιτέρω ενίσχυση της ασφάλειας των δημοσιογράφων. Παραμένουμε προσηλωμένοι στις ευρωπαϊκές και συνταγματικές επιταγές και κυρίως στον στόχο μας να ενδυναμώσουμε τους δημοκρατικούς θεσμούς και την εμπιστοσύνη των πολιτών σε αυτούς».
Ο υφυπουργός στον πρωθυπουργό και κυβερνητικός εκπρόσωπος, Παύλος Μαρινάκης δήλωσε: «Η φετινή ετήσια έκθεση για το Κράτος Δικαίου αποτελεί μια ακόμα θετική επιβεβαίωση των συστηματικών προσπαθειών της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη για την ενίσχυση της θεσμικής θωράκισης της χώρας μας. Η αναγνώριση της προόδου στον τομέα των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης επιβεβαιώνει τη δέσμευσή μας για ένα περιβάλλον πλουραλισμού, διαφάνειας και ελευθερίας του Τύπου.
Πρόκειται για ένα αποτέλεσμα που δεν προέκυψε τυχαία, αλλά μέσα από στοχευμένες μεταρρυθμίσεις, διαβούλευση με τους αρμόδιους φορείς και έμπρακτο σεβασμό στις ευρωπαϊκές αρχές. Η Task Force για την ασφάλεια των δημοσιογράφων, η κατάργηση του αδικήματος της απλής δυσφήμισης και η σταδιακή ενσωμάτωση περαιτέρω προβλέψεων για τις SLAPPS, η δημιουργία παρατηρητηρίου για την αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων, η αυστηροποίηση των ποινών για επιθέσεις κατά λειτουργών της ενημέρωσης, η θέσπιση ιδιώνυμου αδικήματος για τις απειλές εναντίον αθλητικογράφων, η ενίσχυση της διαφάνειας μέσω των ρυθμίσεων στα Μητρώα Έντυπου και Ηλεκτρονικού Τύπου, αλλά και οι προβλέψεις στην Συλλογική Σύμβαση Εργασίας που υπογράφηκε για τους εργαζομένους σε ΜΜΕ του δημοσίου τομέα αναγνωρίζονται ως ουσιαστικά βήματα προόδου. Ιδιαίτερη μάλιστα μνεία γίνεται στον πρόσφατο Ν. 5212/2025 με τον οποίο φέραμε ακόμα μεγαλύτερες εγγυήσεις για τη διαφάνεια στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο. Η πραγματικότητα, όπως αποτυπώνεται μέσα και από την φετινή έκθεση της αρμόδιας Κομισιόν, αποτελεί την πιο ηχηρή απάντηση απέναντι σε μεροληπτικές κρίσεις και ατεκμηρίωτες εκθέσεις αναρμόδιων οργανώσεων. Δεν θριαμβολογούμε, αλλά αναγνωρίζουμε την ευθύνη μας να συνεχίσουμε με σοβαρότητα και συνέπεια, γιατί η ελευθερία της έκφρασης και η πολυφωνία δεν είναι απλώς θεσμικές υποχρεώσεις, αλλά πυλώνες της Δημοκρατίας μας».
Συνοπτικά
- Η έκθεση της Κομισιόν αναγνωρίζει τη σημαντική πρόοδο της Ελλάδας στον τομέα του Κράτους Δικαίου, μειώνοντας τις συστάσεις από 7 σε 4 την τελευταία τετραετία.
- Η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις 15 χώρες της ΕΕ με τις λιγότερες συστάσεις, με θετικές αξιολογήσεις σε ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, προστασία των ΜΜΕ και καταπολέμηση της διαφθοράς.
- Η εφαρμογή μεταρρυθμίσεων που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης συνέβαλε στην ενίσχυση της νομοθετικής διαβούλευσης και της ασφάλειας των δημοσιογράφων.
- Κυβερνητικοί αξιωματούχοι τονίζουν τη δέσμευση για συνεχή βελτίωση με στόχο η Ελλάδα να συγκαταλέγεται στις κορυφαίες χώρες παγκοσμίως σε διαφάνεια και λογοδοσία έως το 2030.