Το άρθρο εξερευνά την αρχαία ελληνική αντίληψη για το ουράνιο τόξο, το οποίο θεωρούνταν «μονοπάτι των θεών». Για τους αρχαίους Έλληνες, το ουράνιο τόξο ήταν ένα θεϊκό σημάδι που ένωνε τη γη με τον ουρανό, με την Ίριδα, την αγγελιαφόρο θεότητα, να το διασχίζει και να μεταφέρει μηνύματα.
Η Ίριδα, με χρυσά φτερά και στάμνα με νερό του Κάτω Κόσμου, προσωποποιούσε το φαινόμενο και κάθε εμφάνιση του ουράνιου τόξου σήμαινε θεϊκή παρουσία και ελπίδα. Αν και η θεϊκή του σημασία έχει μειωθεί με την πάροδο του χρόνου, το μυστήριο του ουράνιου τόξου παραμένει ζωντανό.
Πιο αναλυτικά
Για τους αρχαίους Έλληνες το ουράνιο τόξο δεν ήταν απλώς ένα φυσικό φαινόμενο, αλλά σημάδι από τους θεούς.
Ένα μονοπάτι χρωματιστό, αέρινο, που ένωνε τη γη με τον ουρανό. Ένα πέρασμα για θεϊκά μηνύματα, μια διαδρομή που μόνο μία μπορούσε να διασχίσει: η Ίριδα.
Η Ίριδα ήταν θεότητα του Ολύμπου, κόρη του Θαύμαντα και της Ηλέκτρας. Εμφανιζόταν πάντα όταν οι θεοί ήθελαν να μεταδώσουν κάτι επείγον στους ανθρώπους ή στους άλλους θεούς. Κινούνταν με αστραπιαία ταχύτητα και κάθε φορά που ταξίδευε, άφηνε πίσω της μια φωτεινή καμπύλη στον ουρανό: το ουράνιο τόξο.
Το φαινόμενο για τους αρχαίους δεν είχε επιστημονική εξήγηση. Ήταν θεϊκή επέμβαση. Η Ίριδα δεν ήταν μια αφηρημένη έννοια. Είχε μορφή. Ντυνόταν με χρυσά φτερά και φέρνοντας μηνύματα κρατούσε στο ένα χέρι στάμνα με νερό του Στυγός – του ιερού ποταμού του Κάτω Κόσμου. Στο άλλο χέρι, κρατούσε το φως.
Η λέξη “ίρις” σήμαινε και «ουράνιο τόξο» και «χρωματιστή καμπύλη». Η Ίριδα ήταν η προσωποποίηση του ίδιου του φαινομένου. Ο Όμηρος την παρουσιάζει ως αγγελιαφόρο κυρίως της Ήρας, αλλά και άλλων θεών, ενώ αργότερα η ταύτισή της με το ουράνιο τόξο έγινε απόλυτη. Όπου Ίριδα, εκεί και ουράνιο τόξο.
Κάθε εμφάνιση ουράνιου τόξου σήμαινε παρουσία θεϊκή. Οι άνθρωποι σήκωναν το βλέμμα και περίμεναν κάτι. Μερικοί πίστευαν ότι η Ίριδα κατέβαινε στον Άδη ή ερχόταν από αυτόν, γι’ αυτό και το ουράνιο τόξο γινόταν και σύμβολο μετάβασης, ακόμα και ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο. Ήταν γέφυρα ανάμεσα στους κόσμους.
Δεν υπήρχε φόβος γύρω από το ουράνιο τόξο. Αντιθέτως, ήταν σύμβολο επικοινωνίας, σύνδεσης και ελπίδας. Ένας από τους λίγους φυσικούς σχηματισμούς που είχαν θετική ερμηνεία. Δεν έφερνε καταστροφή ή θεϊκή τιμωρία, όπως αστραπές ή σεισμοί. Ήταν η Ίριδα που περνούσε και άφηνε ίχνη στον ουρανό.
Με τον καιρό, το ουράνιο τόξο έχασε τη θεϊκή του φόρτιση αλλά όχι το μυστήριο. Ακόμα και σήμερα, πολλές γλώσσες διατηρούν το αρχαιοελληνικό όνομα. Η “ίριδα” έδωσε το όνομά της στο μέρος του ματιού που αλλάζει χρώμα. Και το ουράνιο τόξο, όπως τότε, συνεχίζει να ενώνει γη και ουρανό με έναν τρόπο που πάντα ξεφεύγει από τη λογική.
