Από σήμερα τίθεται σε δημόσια διαβούλευση το νομοσχέδιο του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, που αποσκοπεί στη μεταρρύθμιση του δημοσιονομικού πλαισίου της χώρας. Το νομοσχέδιο περιλαμβάνει σημαντικές αλλαγές στις αρχές δημοσιονομικής διαχείρισης, όπως η ενσωμάτωση του κανόνα καθαρών δαπανών και η υποχρέωση διατήρησης του δημοσιονομικού ελλείμματος κάτω από το 3% του ΑΕΠ.

Παράλληλα, εισάγονται νέα μέτρα ενίσχυσης για συνταξιούχους και άτομα με αναπηρία, όπως η επιστροφή ενοικίου και η ετήσια οικονομική ενίσχυση ύψους 250 ευρώ. Το νομοσχέδιο αναβαθμίζει επίσης το ρόλο του Ελληνικού Δημοσιονομικού Συμβουλίου και θεσπίζει νέους κανόνες για τη δημοσιονομική διαχείριση, με στόχο τη διασφάλιση της δημοσιονομικής σταθερότητας.

Η διαβούλευση θα διαρκέσει δύο εβδομάδες πριν το νομοσχέδιο εισαχθεί στο Κοινοβούλιο για ψήφο.

Πιο αναλυτικά

Τίθεται από σήμερα σε δημόσια διαβούλευση το νομοσχέδιο του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών για τη Μεταρρύθμιση του Πλαισίου Δημοσιονομικής Διαχείρισης. Η διαβούλευση θα διαρκέσει δύο εβδομάδες, έτσι ώστε κατόπιν το νομοσχέδιο να εισέλθει στο Κοινοβούλιο προς ψήφιση.

Το νομοσχέδιο με τίτλο «Διασφάλιση δημοσιονομικής ισορροπίας: Μεταρρύθμιση πλαισίου δημοσιονομικής διαχείρισης – Τροποποίηση ν. 4270/2014 για την ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2024/1265 του Συμβουλίου της 29ης Απριλίου 2024 για την τροποποίηση της Οδηγίας 2011/85/ΕΕ σχετικά με τις απαιτήσεις για τα δημοσιονομικά πλαίσια των κρατών μελών», αποτελεί τομή για τη δημοσιονομική πολιτική, τροποποιώντας τις βασικές αρχές του Δημόσιου Λογιστικού και το ισχύον πλαίσιο κανόνων και διαδικασιών για τη δημοσιονομική διαχείριση.

Στα πλαίσια αυτά σύμφωνα με την ανακοίνωση του υπουργείου:

• Tροποποιούνται οι γενικές αρχές δημοσιονομικής διαχείρισης ενσωματώνοντας τον κανόνα καθαρών δαπανών, όπως προβλέπεται στο νέο ευρωπαϊκό πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης. Πιο συγκεκριμένα, οι δαπάνες του κράτους και των φορέων γενικής κυβέρνησης δεν θα πρέπει να αυξάνονται ταχύτερα από έναν συγκεκριμένο ρυθμό μεταβολής, όπως αυτός προσδιορίζεται στο τετραετές Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό-Διαρθρωτικό Σχέδιο, ανεξαρτήτως της πορείας των δημοσίων εσόδων που δεν συνδέονται με συγκεκριμένα ενεργητικά μέτρα πολιτικής. 
• Eπιπλέον, ισχύουν οι επιπρόσθετες προβλέψεις για το δημοσιονομικό έλλειμμα που πρέπει να παραμένει χαμηλότερο από την τιμή αναφοράς του 3% του ΑΕΠ και η δημοσιονομική θέση του πρωτογενούς ισοζυγίου της Γενικής Κυβέρνησης που πρέπει να είναι πλεονασματική
• Με βάση το νέο Ευρωπαϊκό πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης, εισάγονται οι περιπτώσεις επιτρεπτών αποκλίσεων από τον κανόνα των καθαρών δαπανών (γενική και εθνική ρήτρα διαφυγής)
• Η αρχιτεκτονική της νέας δημοσιονομικής διαχείρισης βασίζεται σε ένα Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό-Διαρθρωτικό Σχέδιο (ΜΔΣ), το οποίο θα συντάσσεται κάθε τέσσερα έτη και εκεί θα αποτυπώνεται ο δεσμευτικός δημοσιονομικός στόχος των καθαρών πρωτογενών δαπανών της χώρας. Την ίδια ώρα, θεσπίζονται κανόνες για τη διασφάλιση της δημοσιονομικής σταθερότητας και διορθωτικός μηχανισμός για την περίπτωση παραβίασής τους
• Οι στόχοι που τίθενται από το ΜΔΣ για τον ρυθμό αύξησης των καθαρών δαπανών, αφού γίνουν αποδεκτοί από το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι δεσμευτικοί τόσο για τον ετήσιο προϋπολογισμό όσο και για τον πολυετή δημοσιονομικό προγραμματισμό
• Πλέον, πριν την κατάθεση του κρατικού προϋπολογισμού, θα συντάσσεται ετησίως και Πολυετής Δημοσιονομικός Προγραμματισμός, έτσι ώστε να υπάρχει η δημόσια πληροφόρηση για το μεσοπρόθεσμο προγραμματισμό
• Επιπροσθέτως, ενσωματώνονται οι προβλέψεις της οδηγίας για την ενίσχυση του ρόλου του Ελληνικού Δημοσιονομικού Συμβουλίου, το οποίο αναβαθμίζεται σε θεσμικό, οργανωτικό και επιχειρησιακό επίπεδο.

Επιπλέον, στο νέο νομοσχέδιο συμπεριλαμβάνονται τα νέα δημοσιονομικά μέτρα ενίσχυσης των πολιτών και των επενδύσεων που ανακοινώθηκαν τον Απρίλιο του 2025:

• Επιστροφή ενός ενοικίου ετησίως για την κύρια και τη φοιτητική κατοικία
• Ετήσια οικονομική ενίσχυση ύψους 250 ευρώ για συνταξιούχους, ανασφάλιστους υπερήλικες και άτομα με αναπηρία
• Παράταση ισχύος της μείωσης του φόρου εισοδήματος για δαπάνες αναβάθμισης κτιρίων για τα έτη 2025 και 2026
• Συμπληρωματικός Προϋπολογισμός ενίσχυσης του Εθνικού Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων ύψους 500 εκατ. ευρώ

Επιπροσθέτως με το νέο νομοσχέδιο:

• Συστήνεται το «Εθνικό Μητρώο Παροχών» το οποίο θα συγκεντρώνει σε ένα ενιαίο και συνεκτικό μητρώο τις παροχές σε χρήμα και σε είδος που χορηγούνται από το Δημόσιο προς φυσικά πρόσωπα και την παραγωγική αξιοποίηση των δεδομένων του Δημοσίου
• Επεκτείνεται η ετήσια αύξηση της φαρμακευτικής δαπάνης που είχε προβλεφθεί στα πλαίσια του Ταμείου Ανάκαμψης, κατά 100 εκατ. ευρώ ετησίως για τα έτη 2026-2030, με σκοπό τη συγκράτηση των επιστροφών Clawback
• Τροποποιείται η αρμοδιότητα για το πρόγραμμα Εθνικό Πρόγραμμα Απλούστευσης Διαδικασιών και Εθνικό Μητρώο Διοικητικών Διαδικασιών «Μίτος», για το οποίο πλέον θα έχουν συναρμοδιότητα τα Υπουργεία Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και Εσωτερικών
• Εισάγονται ρυθμίσεις για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των δημοσιονομικών ελέγχων με επικαιροποιήση της σχετικής μεθοδολογίας και των διαδικασιών που ακολουθούνται
• Καλύπτεται το νομοθετικό κενό που αφορά σε μετακινήσεις υπαλλήλων του δημοσίου με αναπηρία που χρήζουν συνοδού ή/και σκύλου βοηθείας
• Επεκτείνεται το Κίνητρο Επίτευξης Δημοσιονομικών Στόχων και στο Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο και εισάγονται ρυθμίσεις για τις αποσπάσεις υπαλλήλων στη Διεύθυνση Ελέγχου Δράσεων του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και στον Οργανισμό Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους (Ο.Δ.ΔΗ.Χ.).

ΣΕ 10 +1  ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Ποια είναι η βασική αλλαγή που εισάγεται; 

Τροποποιούνται οι γενικές αρχές δημοσιονομικής διαχείρισης και ενσωματώνεται ο κανόνας των καθαρών δαπανών. Δηλαδή, οι κρατικές δαπάνες δεν θα πρέπει να αυξάνονται ταχύτερα από έναν συγκεκριμένο ρυθμό μεταβολής, όπως αυτός προσδιορίζεται στο τετραετές Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό-Διαρθρωτικό Σχέδιο, ανεξαρτήτως της πορείας των δημοσίων εσόδων που δεν συνδέονται με συγκεκριμένα ενεργητικά μέτρα πολιτικής. 

Ποιες λογίζονται ως κρατικές δαπάνες; 

Οι συνολικές δαπάνες του κράτους και των φορέων γενικής κυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένων των ΟΤΑ, των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης και των νομικών προσώπων του δημοσίου, αφαιρουμένων των τόκων, των δαπανών που χρηματοδοτούνται από Ευρωπαϊκά προγράμματα (ΕΣΠΑ και Ταμείο Ανάκαμψης) και των έκτακτων δαπανών που συνδέονται κυρίως με φυσικές καταστροφές. 

Για τη χώρα μας οι καθαρές πρωτογενείς δαπάνες υπολογίζονται σε περίπου 100 δισ. ευρώ. Για το 2026 ο στόχος που έχει τεθεί από το Μεσοπρόθεσμο , όπως εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ορίζει ότι δεν μπορούν να αυξηθούν πάνω από 3,6%. Άρα οι καθαρές δαπάνες μπορούν να αυξηθούν μέχρι περίπου 3,6 δισ. ευρώ το 2026 σε σχέση με το 2025. Σημειώνεται ότι περεταίρω αύξηση πέραν των 3,6 δις και έως 0,3% του ΑΕΠ είναι δυνατή εφόσον οι καθαρές δαπάνες των προηγούμενων ετών είναι χαμηλότερες από τα όρια που έχουν τεθεί.

Αν έχουμε περισσότερα έσοδα, δεν μπορούμε να αλλάξουμε το στόχο των δαπανών; 

Μόνο αν τα επιπλέον έσοδα αφορούν ενεργητικά μέτρα πολιτικής αύξησης , όπως είναι για παράδειγμα η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής.  Αν πρόκειται για έσοδα που προέρχονται, για παράδειγμα, από μία καλή χρονιά στον τουρισμό ή από την αύξηση της κατανάλωσης, ο στόχος των δαπανών δεν μπορεί να αλλάξει. 

Αν πετύχεις μικρότερες δαπάνες ; 

Μπορείς να χρησιμοποιήσεις το χώρο τα επόμενα έτη, αλλά έως 0,3% του ΑΕΠ επιπλέον σε σχέση με τους ετήσιους στόχους.

Αυτό ακριβώς συνέβη με το καλύτερο πρωτογενές αποτέλεσμα που ανήλθε σε 4,8% το 2024 . Επειδή δημιουργήθηκε δημοσιονομικός χώρος από τα μέτρα καταπολέμησης της φοροδιαφυγής, μπορέσαμε να προχωρήσουμε σε επιπλέον μόνιμα μέτρα ύψους 1,1, δισ. ευρώ από το 2025 (επιστροφή ενός ενοικίου ετησίως, επίδομα 250 ευρώ σε συνταξιούχους και αύξηση κατά 500 εκατ. του ΠΔΕ). Επιπλέον με αυτόν τον τρόπο, έχουμε τη δυνατότητα να ξεπεράσουμε το όριο του 3,6% και το 2026, έως 0,3% του ΑΕΠ. 

Σε μια καλή χρονιά για την οικονομία , που πηγαίνουν τα επιπλέον έσοδα αφού δεν μπορούν να επιστραφούν στην κοινωνία ; 

Σε περιόδους που η οικονομία αποδίδει καλύτερα του αναμενομένου τα επιπλέον έσοδα θα πρέπει είτε να αποπληρώνουν χρέος, είτε να αποταμιεύονται. 

Και σε μια κακή χρόνια ; Πρέπει να ληφθούν μέτρα εξοικονόμησης δαπανών; 

Όχι. Θα μπορούμε να συνεχίσουμε να αυξάνουμε με τον ίδιο ρυθμό τις δαπάνες από τα χρήματα που έχουν αποταμιευτεί, έτσι ώστε να εξέλθουμε πιο γρήγορα από την όποια κρίση.

Αν μια χώρα υπερβεί τον κανόνα δαπανών, έχει κυρώσεις ; 

Εξαίρεση γίνεται μόνο για έκτακτες δαπάνες που αφορούν καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, όπως είναι μια πανδημία ή μεγάλης έκταση φυσική καταστροφή. Στις άλλες περιπτώσεις υπέρβασης των δαπανών κινείται η διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος που συνοδεύεται από περιοριστικές πολιτικές. 

Ο παλιός κανόνας που υπαγόρευε ότι το έλλειμμα δεν πρέπει να ξεπερνά το 3% δεν ισχύει πλέον; 

Η πρόβλεψη αυτή εξακολουθεί να ισχύει.  Το δημοσιονομικό έλλειμμα πρέπει να παραμένει χαμηλότερο από το 3% του ΑΕΠ και η δημοσιονομική θέση του πρωτογενούς ισοζυγίου της Γενικής Κυβέρνησης που πρέπει να είναι πλεονασματική.

Η ρήτρα διαφυγής , αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα; 

Ναι. Η Ελλάδα ενεργοποίησε το αίτημα της για την εξαίρεση των αμυντικών δαπανών από τους στόχους. Είναι μία διαδικασία που επιτρέπει στα κράτη-μέλη δημοσιονομική ευελιξία για αμυντικές  επενδύσεις χωρίς αυτές οι δαπάνες να υπολογίζονται στους δημοσιονομικούς περιορισμούς.

Κάθε πότε θα προσδιορίζονται οι στόχοι των δαπανών; 

Η αρχιτεκτονική της νέας δημοσιονομικής διαχείρισης βασίζεται σε ένα Μεσοπρόθεσμο- Δημοσιονομικό Διαρθρωτικό Σχέδιο (ΜΔΣ), το οποίο θα συντάσσεται κάθε τέσσερα έτη και εκεί θα αποτυπώνεται ο δεσμευτικός στόχος των καθαρών πρωτογενών δαπανών της χώρας. Πλέον, πριν την κατάθεση του κρατικού προϋπολογισμού θα συντάσσεται ετησίως και Πολυετής Δημοσιονομικός Προγραμματισμός, έτσι όλοι να γνωρίζουν τον μεσοπρόθεσμο προγραμματισμό, ο οποίο θα κινείται εντός των ορίων που έχουν τεθεί στο τετραετές ΜΔΣ.

Τι προβλέπει το νομοσχέδιο για το Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο;

Προβλέπεται η ενίσχυση του ρόλου του Ελληνικού Δημοσιονομικού Συμβουλίου, το οποίο αναβαθμίζεται σε θεσμικό, οργανωτικό και επιχειρησιακό επίπεδο.