Το μεγαλύτερο και το πιο εύφορο νησί των Κυκλάδων είναι η Νάξος, που βρίσκεται στο κέντρο του συμπλέγματος, νότια της Μυκόνου και ανατολικά της Πάρου.

Η Νάξος είναι γνωστή κυρίως για τις πατάτες και τα εκλεκτά τυροκομικά της προϊόντα, όπως το ξινότυρο και το αρσενικό, και την περίφημη Γραβιέρα Νάξου (που είναι προϊόν Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης) και συγκαταλέγεται στα καλύτερα τυριά του κόσμου.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όμως, παρουσιάζει η Απείρανθος, όπου το γλωσσικό ιδίωμα των κατοίκων της θυμίζει έντονα την κρητική διάλεκτο, ενώ ακόμα και τα ήθη και τα έθιμα των ντόπιων παραπέμπουν στην Κρήτη. Αντί για μαντινάδες, τα αυτοσχέδια ομοιοκατάληκτα δίστιχα με την ποιητική αύρα και την μελωδικότητα, ονομάζονται «κοτσάκια», ενώ στο χωριό μπορεί κανείς να πιει ρακή και να ακούσει λύρα και λαούτο κατά την διάρκεια των πανηγυριών.

Πιθανολογείται ότι αρκετοί κάτοικοι του χωριού κατάγονται από τα Σφακιά και τα Ανώγεια της Κρήτης, ενώ σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, οι κάτοικοι έχουν καταγωγή από τα παράλια της Μικράς Ασίας.

Η Απείρανθος ή τ’ Απεράθου όπως την ονομάζουν οι ντόπιοι,απέχει 28 χιλιόμετρα από την Χώρα και είναι χτισμένη σε υψόμετρο περίπου 600 μέτρων στους πρόποδες του βουνού Φανάρι. Πρόκειται για το το δεύτερο μεγαλύτερο χωριό του νησιού, μετά το Φιλώτι. Η Απείρανθος είναι γνωστή ακόμη ως η γενέτειρα του αγωνιστή της Εθνικής Ανίστασης και ιστορικού πολιτικού της Αριστεράς, Μανώλη Γλέζου, αλλά και του Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη, ο οποίος διετέλεσε πρωθυπουργός της Ελλάδας.

Στην ευρύτερη περιοχή της Απειράνθου εντοπίζονται περί τις 50 βυζαντινές εκκλησίες. Στην άκρη του χωριού, υψώνεται ο ιερός ναός της Παναγίας της Απεραθίτισσας (18ος αιώνας) που εντυπωσιάζει για το περίτεχνο μαρμάρινο καμπαναριό της.

Εξάλλου, το μάρμαρο κυριαρχεί σε αρκετά σημεία του χωριού, όπως τα γραφικά καλντερίμια που διαθέτουν αψιδωτές καμάρες, γι’ αυτό και ο οικισμός είναι γνωστός και ως «μαρμάρινο χωριό». Το χωριό είναι ανεπτυγμένο γύρω από δύο Πύργους του 17ου αιώνα, που ανήκαν άλλοτε σε Φράγκους μεγαλογαιοκτήμονες. Ο ένας εξ αυτών είναι ο πύργος του Ζευγώλη που βρίσκεται στην είσοδο του χωριού. 

Ο οικισμός διατηρεί μέχρι σήμερα την ενετική αρχιτεκτονική του.

Στα σοκάκια του παραδοσιακού οικισμού συναντά κανείς πέτρινα αρχοντικά, μικρές πλατείες και γραφικά καφενεία, όπου μπορείτε να απολαύσετε καφέ και ντόπιο κρασί.

Τα ταβερνάκια του χωριού σερβίρουν τοπικά εδέσματα, όπως ο καλόγερος της Νάξου (μελιτζάνες γεμιστές με κοκκινιστό μοσχάρι) και το ρόστο (κοκκινιστό χοιρινό κρέας, με σάλτσα και χοντρό μακαρόνι). Αν επισκεφθείτε το χωριό το Πάσχα, τότε, θα έχετε την ευκαιρία να γευτείτε το παραδοσιακό πασχαλιάτικο φαγητό που ονομάζεται (μ)πατούδο (γεμιστό αρνάκι).

Στην Απείρανθο λειτουργούν επίσης και ενδιαφέροντα μουσεία που αξίζει να επισκεφθείτε. Εκεί θα συναντήσετε το Αρχαιολογικό και το Γεωλογικό Μουσείο, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, το Λαογραφικό Μουσείο, το Μουσείο Παιδικού Πολιτισμού Αιγαίου, το Μουσείο Εικαστικών Τεχνών αλλά και τη μεγαλύτερη βιβλιοθήκη των Κυκλάδων, την βιβλιοθήκη του Νίκου Ν. Γλέζου (αδερφού του Μανώλη Γλέζου) που εκτελέστηκε από τους Ναζί στις 10 Μαΐου 1944. Επίσης, υπάρχει και ο «Συνεταιρισμός Παραδοσιακής Τέχνης Γυναικών Απεράθου», που ιδρύθηκε το 1987 με πρωτοβουλία του τότε κοινοτάρχη Μανώλη Γλέζου, όπου μπορείτε να βρείτε παραδοσιακά χειροποίητα υφαντά και γλυκά του κουταλιού.