Σήμερα συμπληρώνονται 29 χρόνια από την κρίση των Ιμίων, το 1996, με την παραλίγο σύρραξη ναυτικών δυνάμεων της Ελλάδας και της Τουρκίας γύρω από τις ομώνυμες βραχονησίδες, τις πρώτες πρωινές ώρες της 31ης Ιανουαρίου του 1996.

Ήταν η εποχή που η κυβέρνηση Σημίτη έκανε τα πρώτα της βήματα και για να επιλύσει την κρίση απευθύνθηκε στην Ουάσινγκτον. Ήταν ξεκάθαρο από τις δηλώσεις του τότε Πρωθυπουργού, ότι οι απόψεις των συμβούλων του στην ΕΥΠ και στις Ένοπλες Δυνάμεις δεν τον ικανοποιούσαν.

Τα Ίμια είναι δύο μικρές ακατοίκητες βραχονησίδες της Δωδεκανήσου απέναντι από τις νοτιοδυτικές ακτές της Τουρκίας. Απέχουν περίπου 4 μίλια από την Αλικαρνασσό. Το πιο κοντινό ελληνικό έδαφος είναι η βραχονησίδα Καλόλιμνος, σε απόσταση 2,5 ναυτικών μιλίων, ενώ η Κάλυμνος είναι σε απόσταση 5,5 μιλίων.

Οι βραχονησίδες παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα από την Ιταλία το 1947 με τη Συνθήκη των Παρισίων, ακολουθώντας την ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η Τουρκία είχε αποδεχτεί το καθεστώς επικυριαρχίας της Ελλάδας στα νησιά αυτά.

Το χρονικό της κρίσης των Ιμίων

Αυτό μέχρι τις  25 Δεκεμβρίου 1995, όταν το τουρκικό φορτηγό πλοίο «Φιγκέν Ακάτ» προσάραξε σε αβαθή ύδατα κοντά στην Ανατολική Ίμια και εξέπεμψε σήμα κινδύνου. Ο πλοίαρχός του αρνήθηκε βοήθεια από το Λιμενικό Σώμα, λέγοντας ότι βρισκόταν σε τουρκική περιοχή και ότι οι μόνες αρμόδιες είναι οι αρχές της χώρας του.

Το Λιμεναρχείο Καλύμνου ενημέρωσε το Υπουργείο Εξωτερικών και αυτό με τη σειρά του το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών ότι αν δεν παρέμβει το ελληνικό ρυμουλκό, το τουρκικό πλοίο θα κινδυνεύσει. Η απάντηση των Τούρκων ήταν ότι ανεξάρτητα από το ποιος θα αναλάμβανε τη διάσωση του πλοίου, υπήρχε θέμα γενικότερα.

Στις 28 Δεκεμβρίου, 2 ελληνικά ρυμουλκά αποκόλλησαν το τουρκικό φορτηγό και το οδήγησαν στο λιμάνι Κιουλούκ της Τουρκίας. Το πρωί της ίδιας μέρας ένα τουρκικό μαχητικό αεροσκάφος συνετρίβη στα ελληνικά χωρικά ύδατα, στην Λέσβο, ύστερα από εμπλοκή με ελληνικά μαχητικά. Ο Τούρκος πιλότος σώθηκε με ελληνική βοήθεια.

Την επόμενη ημέρα,  το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών επέδωσε ρηματική διακοίνωση στο ελληνικό ΥΠΕΞ, στην οποία αναφερόταν ότι οι βραχονησίδες Ίμια είναι καταχωρημένες στο κτηματολόγιο Μουγκλά του νομού Μπουντρούμ (Αλικαρνασσού) και ανήκουν στην Τουρκία. Το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών απάντησε με καθυστέρηση, στις 9 Ιανουαρίου του 1996,  απορρίπτοντας τη διακοίνωση.

Λίγες ημέρες αργότερα παραιτήθηκε ο Πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου, που νοσηλευόταν στο «Ωνάσειο». Στην συνέχεια το ελληνικό ΥΠΕΞ ζήτησε αυξημένα μέτρα επαγρύπνησης στην περιοχή των Ιμίων από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας.

Στις 19 Ιανουαρίου 1996 εξελέγη πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ και Πρωθυπουργός ο Κώστας Σημίτης.  Επτά ημέρες αργότερα, ο δήμαρχος Καλύμνου, Δημήτρης Διακομιχάλης, με αφορμή τον θόρυβο γύρω από τα Ίμια ύψωσε την ελληνική σημαία σε ένα από τα δύο νησιά. Συνοδευόταν από τον αστυνομικό διευθυντή Καλύμνου, έναν ιερέα και δύο κατοίκους του νησιού.  Ήταν εκλεγμένος με το ΠΑΣΟΚ στελέχη του οποίου αργότερα τον κατηγόρησαν για την συγκεκριμένη ενέργεια.

Στις 27 Ιανουαρίου 1996 δύο δημοσιογράφοι της εφημερίδας «Χουριέτ» πήγαν στην Μεγάλη Ίμια, κατέβασαν την ελληνική σημαία και ύψωσαν την τουρκική. Φρόντισαν να βιντεοσκοπηθεί η ενέργειά τους και να προβληθεί.

Την επόμενη ημέρα, το πλήρωμα του περιπολικού σκάφους του Πολεμικού Ναυτικού «Αντωνίου» κατέβασε την τουρκική σημαία και ύψωσε την ελληνική. Το ίδιο βράδυ, Έλληνες βατραχάνθρωποι αποβιβάστηκαν  στη Μεγάλη Ίμια, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί από τα παραπλέοντα τουρκικά πολεμικά σκάφη. Η πολιτική εντολή προς τους Έλληνες στρατιωτικούς ήταν να αποφευχθεί κάθε κλιμάκωση της έντασης.

Στις 29 Ιανουαρίου 1996, ο Πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης, έκανε προγραμματικές δηλώσεις, διαμηνύοντας στην Τουρκία, ότι σε οποιαδήποτε πρόκληση η Ελλάδα θα αντιδράσει άμεσα και δυναμικά. Η Πρωθυπουργός της Τουρκίας Τανσού Τσιλέρ ζήτησε διαπραγματεύσεις για το καθεστώς των βραχονησίδων του Αιγαίου. Τουρκικά πολεμικά πλοία παραβίασαν τα ελληνικά χωρικά ύδατα και πλησίασαν στα Ίμια.  Ακολούθησαν διαβήματα από την Ελλάδα σε Ε.Ε. και ΗΠΑ.

Γύρω από τα νησιά είχαν αναπτυχθεί πολλά πλοία του ελληνικού και του τουρκικού Ναυτικού. Έλληνες στρατιωτικοί ανέφεραν αργότερα ότι είχαν «κλειδώσει» τα τουρκικά πλοία και ήταν έτοιμοι να πατήσουν το κουμπί για να καταστρέψουν με πυραύλους. Προφανώς κάτι αντίστοιχο θα είχαν κάνει και οι Τούρκοι στρατιωτικοί. Το βέβαιο είναι ότι γύρω από τις δύο βραχονησίδες είχε συγκεντρωθεί ικανή δύναμη πυρός και από τις δύο χώρες.

Στις 30 Ιανουαρίου 1996, ο Πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης έχει τηλεφωνική επικοινωνία με τον Αμερικανό πρόεδρο Μπιλ Κλίντον. Του είπε ότι η Ελλάδα δεν επιθυμεί ένταση, αλλά εφόσον προκληθεί θα αντιδράσει δυναμικά. Η κυβέρνηση δήλωσε ότι είναι πρόθυμη να αποσύρει τους βατραχανθρώπους αλλά όχι την ελληνική σημαία. Στα Ίμια εστάλησαν επιπλέον οι φρεγάτες «Ναυαρίνο» και «Θεμιστοκλής». Ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών δήλωσε ότι υπάρχουν και άλλα νησιά του Αιγαίου με ασαφές νομικό καθεστώς και ότι δεν αποδέχεται την ελληνική πρόταση (αποχώρηση του αγήματος, όχι και της σημαίας).

Η κρίσιμη ημέρα ήταν η επόμενη η 31η Ιανουαρίου. Τα μεσάνυχτα συγκλήθηκε σύσκεψη στο γραφείο του Πρωθυπουργού. Ο υπουργός Εξωτερικών, Θεόδωρος Πάγκαλος, έφθασε  καθυστερημένος, γιατί εκείνη την ώρα έδινε συνέντευξη για τα Ίμια, στην εκπομπή Ενώπιος Ενωπίω και τον Νίκο Χατζηνικολάου.

«Κύριε Πάγκαλε με ειδοποιούν από το κοντρόλ ότι τηλεφώνησαν τώρα από το γραφείο του πρωθυπουργού, του κ. Σημίτη και ζητούν 00:45 να είστε εκεί διότι θα έχει σύσκεψη με εσάς, τον κ. Αρσένη και άλλα κυβερνητικά στελέχη ο πρωθυπουργός», είπε ο Νίκος Χατζηνικολάου, ενημερώνοντας τον υπουργό στον τηλεοπτικό αέρα.

[embedded content]

Στο ΓΕΕΘΑ έφθασαν πληροφορίες ότι τούρκοι κομάντος είχαν αποβιβαστεί στη Μικρή Ίμια. Ελικόπτερο του Πολεμικού Ναυτικού απονηώθηκε  από τη φρεγάτα «Ναυαρίνο» για να επιβεβαιώσει την πληροφορία. Επικρατούσαν πολύ άσχημες καιρικές συνθήκες. Το ελικόπτερο ανέφερε ότι εντόπισε περί τους 10 τούρκους κομάντος με τη σημαία τους.

Του δόθηκε εντολή να επιστρέψει στην φρεγάτα, αλλά ενώ πετούσε μεταξύ των βραχονησίδων Πίτα και Καλόλιμνος ανέφερε βλάβη και χάθηκε από τα ραντάρ. Όταν η κρίση έληξε, το ελικόπτερο ανασύρθηκε από την θάλασσα. Στο εσωτερικό του βρέθηκαν νεκροί οι τρεις αξιωματικοί, μέλη του πληρώματος: ο υποπλοίαρχος Χριστόδουλος Καραθανάσης, ο υποπλοίαρχος Παναγιώτης Βλαχάκος και ο αρχικελευστής Έκτορας Γιαλοψός.

Για τα αίτια της πτώσης του ελικοπτέρου έχουν ειπωθεί πολλά. Η επίσημη άποψη του ελληνικού κράτους ήταν ότι το σκάφος κατέπεσε λόγω της κακοκαιρίας, η οποία προκάλεσε Vertigo στον πιλότο. Πολλοί πιστεύουν όμως  ότι οι Τούρκοι κατέρριψαν το ελικόπτερο.

«No ships, no troops, no table-flags»

Νωρίς το πρωί, οι ΗΠΑ διά του Υφυπουργού Εξωτερικών Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ επέβαλαν και στις δύο πλευρές  τους όρους της αποκλιμάκωσης. «No ships, no troops, no table-flags» διαμήνυσαν. Έτσι η κατάσταση θα επέστρεφε στο καθεστώς πριν από την κρίση. Πράγματι ως το μεσημέρι της 31ης Ιανουαρίου 1996 τα πλοία, οι στρατιώτες και οι σημαίες είχαν αποσυρθεί από τα Ίμια.

Η τουρκική τηλεόραση μετέδωσε εικόνες των Τούρκων καταδρομέων να επιστρέφουν χαμογελαστοί στη βάση τους. Στην Ελλάδα επικρατούσε θλίψη για τον θάνατο των τριών ηρώων. Η Τουρκία δεν είχε αναφέρει απώλειες.

Εν τω μεταξύ, την επόμενη μέρα της κρίσης, αντιδράσεις προκάλεσαν στην ελληνική κοινή γνώμη, η οποία πενθούσε τρία ατρόμητα παλληκάρια της, οι δημόσιες, από το βήμα της Βουλής, ευχαριστίες του Πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη προς τους Αμερικανούς για τον ρόλο τους στην αποκλιμάκωση της έντασης.

Το καθεστώς των νησιών δεν άλλαξε, ωστόσο η κρίση των Ιμίων ήταν η πιο ηχηρή εκδήλωση της σφοδρής επιδίωξης της Τουρκίας να δημιουργήσει γκρίζες ζώνες στο Αιγαίο, αμφισβητώντας την κυριαρχία της Ελλάδας σε αρκετά νησιά και επιχειρώντας να θέσει ένα ακόμη θέμα στην ατζέντα των ελληνοτουρκικών διαφορών. Α

Η ελληνική πλευρά δεν αποδέχτηκε ποτέ την ύπαρξη γκρίζων ζωνών στο Αιγαίο, επικαλούμενη τις διεθνείς συνθήκες.

Εν τω μεταξύ, την επόμενη μέρα της κρίσης, αντιδράσεις προκάλεσαν στην ελληνική κοινή γνώμη, η οποία πενθούσε τρία ατρόμητα παλληκάρια της, οι δημόσιες, από το βήμα της Βουλής, ευχαριστίες του πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη προς τους Αμερικανούς για τον ρόλο τους στην αποκλιμάκωση της έντασης.