Τι είναι ψυχική νόσος; Και τελικά ποιόν αφορά; Πώς βρίσκει κανείς το φως όταν το μυαλό του αναμετριέται διαρκώς με το σκοτάδι; Πού τελειώνει η λογική και πότε αρχίζει ο παραλογισμός; Ποια είναι εκείνη η «κατάλληλη στιγμή» να ζητήσουμε βοήθεια; Πόσο έτοιμοι είμαστε να αγαπήσουμε τον εαυτό μας, τα λάθη και τις αδυναμίες μας;

Σε αυτά και σε πολλά ακόμα ερωτήματα κλήθηκε να απαντήσει η ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια και συγγραφέας, Αρετή Χαρτοφύλακα, σε συνέντευξη που παραχώρησε στο ertnews.gr και στη Νικόλ Παπαδοπούλου, με αφορμή τη θεατρική παράσταση, «Αριάδνη, ζώντας με σχιζοφρένεια», ένα κείμενο το οποίο υπογράφει η ίδια και που θα ανέβει στις 23 Ιανουαρίου, στο Θέατρο 104, σε σκηνοθεσία Αυγουστίνου Ρεμούνδου.

Άλλωστε όπως υπογραμμίζει και η ίδια “Είναι τόσο λεπτή η γραμμή που χωρίζει το λογικό απ’ το παράλογο που το θέμα δεν είναι να μην αγγίξουμε το παράλογο αλλά να γνωρίζουμε το δρόμο της επιστροφής. Για να γίνω πιο σαφής, η πιο αποδεκτή μορφή παραλογισμού είναι ο έρωτας …”

Ακολουθεί η συνέντευξη:

«Αριάδνη, ζώντας με σχιζοφρένεια»: Τι αποτέλεσε πηγή έμπνευσή σας για τη συγγραφή του συγκεκριμένου κειμένου; Και πώς προέκυψε την ιδέα σας αυτή να τη μεταφέρετε στη θεατρική σκηνή;

Αυτό που αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για μένα, δεν είναι άλλο από την αλληλεπίδραση που είχα με άτομα σαν την πρωταγωνίστρια της παράστασης την Αριάδνη. Συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια της εθελοντικής μου εργασίας σε έναν ξενώνα ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης της εταιρείας ΕΠΑΨΥ, όπου φιλοξενούνται ενήλικες με Σχιζοφρένεια, αναπτύχθηκε ανάμεσα σε μένα και στους ενοίκους μια τέτοια σχέση σεβασμού και αγάπης που με ώθησε στην ιδέα να την επικοινωνήσω με το ευρύ κοινό. Αναλογίστηκα λοιπόν, την ανάγκη αυτών των ανθρώπων για αποδοχή και συμπερίληψη και σκέφτηκα ότι ο πιο άμεσος τρόπος να ακουστεί η φωνή τους, είναι το θέατρο.

Πείτε μας λίγα λόγια για τη συγκεκριμένη παράσταση. Ποιο το βασικότερο μήνυμα που θέλει να περάσει προς τους θεατές;

Η ιστορία διαδραματίζεται στον ξενώνα όπου φιλοξενείται η Αριάδνη η οποία για κάποιο λόγο περνά δυο μέρες μόνη με την ψυχολόγο του κέντρου. Σε αυτές τις δύο μέρες δίνεται η ευκαιρία και στις δύο αυτές γυναίκες να έρθουν κοντά αναπτύσσοντας μια πιο ανθρώπινη σχέση.

Η «Αριάδνη», είναι μια παράσταση που με αφορμή τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα άτομα με Σχιζοφρένεια, επιδιώκει να αφυπνίσει το κοινό γενικότερα για τα θέματα ψυχικής υγείας. Αναφέρεται στις επιπτώσεις που μπορεί να έχει μια τέτοια διάγνωση αρχικά, για το ίδιο το άτομο και στη συνέχεια συνολικά για όλα τα μέλη της οικογένειας, επιδιώκοντας να απενοχοποιήσει τα ίδια τα άτομα που νοσούν και τις οικογένειες τους. Το βασικότερο μήνυμα που θέλει να περάσει στους θεατές, είναι ότι ψυχική νόσος μας αφορά όλους. Για το λόγο αυτό, ως κοινωνία οφείλουμε να ενημερωνόμαστε για τα θέματα ψυχικής υγείας και για το πως να τα αντιμετωπίζουμε είτε αυτά αφορούν εμάς ή τους συνανθρώπους μας. 

Ποιο είναι το σημαντικότερο πράγμα που σας έχει διδάξει η εμπειρία σας ως ψυχοθεραπεύτρια; Θεωρείτε ότι τα θέματα ψυχικής υγείας παραμένουν μέχρι και σήμερα ταμπού; Είναι η κριτική, το τι θα πει ο κόσμος, λόγος που μας δυσκολεύει στο να επικοινωνήσουμε το πρόβλημά μας στους άλλους;

Η εμπειρία μου με έχει διδάξει ότι οι άνθρωποι αργούν να ζητήσουν βοήθεια. Πιο συγκεκριμένα, «ακούνε» πολύ περισσότερο τον σωματικό πόνο από ότι τον ψυχικό, με αποτέλεσμα να αναζητούν βοήθεια από έναν ειδικό ψυχικής υγείας με κάποια καθυστέρηση. Δηλαδή, αφού πρώτα έχουν αναπτύξει κάποιο ψυχοσωματικό νόσημα ή έχει διαταραχθεί η λειτουργικότητά τους και οι σχέσεις τους με τους άλλους. Δυστυχώς ακόμη και σήμερα τα θέματα ψυχικής παραμένουν ταμπού. Σκεφτείτε … θα ανακοινώσει κάποιος με την ίδια ευκολία ότι π.χ πάσχει από κατάθλιψη ή ότι έχει κάποιο άλλο ιατρικό πρόβλημα;

Για να επικοινωνήσουμε το πρόβλημά μας θα πρέπει πρώτα να το αναγνωρίσουμε εμείς οι ίδιοι. Και εδώ κατά την γνώμη μου, βρίσκεται η αιτία του προβλήματος. Έχουμε αναπτύξει την συναισθηματική μας νοημοσύνη ώστε να μπορούμε να διακρίνουμε, να αναγνωρίζουμε και να επικοινωνούμε τα συναισθήματά μας; Και αν υποθέσουμε ότι είμαστε σε θέση να το κάνουμε, είναι το περιβάλλον μας υποστηρικτικό και κατανοητικό ή είναι επικριτικό και απορριπτικό; Αντέχει η οικογένεια μας την αλήθεια ή επιλέγει να την αγνοεί για να μην κληθεί να την αντιμετωπίσει; Αυτά και άλλα πολλά ερωτήματα κρύβονται πίσω από τη δυσκολία μας να επικοινωνήσουμε το πρόβλημά μας με τους άλλους.

Η ηρωίδα του έργου, είναι μια γυναίκα που από τα 23 της χρόνια πάσχει από σχιζοφρένεια. Ένας άνθρωπος που καθημερινά αναμετριέται με σκιές και δαίμονες…Πώς βρίσκει κανείς το φως όταν επικρατεί στο μυαλό του τόσο σκοτάδι; Άραγε, η λύση κρύβεται στο να αναμετρηθείς στα ίσα με τους φόβους σου και σκάψεις βαθιά μέσα σου;

Ευτυχώς για την ηρωίδα, βρίσκεται σε ένα ασφαλές πλαίσιο όπου της παρέχεται καθημερινά η απαραίτητη γι’ αυτήν βοήθεια. Επιπλέον, με την κατάλληλη αγωγή και ψυχοθεραπεία, τα άτομα μπορούν να ζήσουν μια πιο λειτουργική ζωή αντιμετωπίζοντας ενεργά τις δυσκολίες που φέρει η νόσος. Δεν είναι εύκολο να βρει κάποιος το φως, ακόμα κι όταν δεν πάσχει από κάποια ψυχική νόσο, το ξέρετε… Όμως, νομίζω πως η λύση βρίσκεται στις αυθεντικές ανθρώπινες σχέσεις. Εκεί που άνθρωποι μπορούν ελεύθερα να είναι ο εαυτό τους, με την προϋπόθεση πάντα του αμοιβαίου σεβασμού και της αγάπης. Ναι, νομίζω πως η λύση κρύβεται στην αλήθεια μας. Θεωρώ πως είναι απαραίτητο να αναμετρηθεί κανείς στα ίσα με τους φόβους και τα τραύματα που μπορεί να τον κρατάνε εγκλωβισμένο σε μια συνθήκη που όμως, με την κατάλληλη θεραπεία μπορεί να ανακαλύψει ότι στην παρούσα χρονική στιγμή δεν τον αφορούν πια.  

Τον όρο «Σχιζοφρένεια», πώς θα τον ορίζατε; Ένα άτομο με αυτή την ασθένεια πως αντιλαμβάνεται τον κόσμο γύρω του; Υπάρχει θεραπεία; Και ποιος οφείλει να είναι ο ρόλος του περιβάλλοντος δίπλα του;

Σύμφωνα με το διαγνωστικό εγχειρίδιο της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρίας (APA) DSM-5, η Σχιζοφρένεια είναι μία ψυχική διαταραχή η οποία χαρακτηρίζεται από την παρουσία  χαρακτηριστικών συμπτωμάτων, όπως παραληρητικές ιδέες, ψευδαισθήσεις, επίπεδο συναίσθημα, απάθεια, αποδιοργανωμένο λόγο, κατατονική συμπεριφορά και σημαντική έκπτωση στην λειτουργικότητα των διαπροσωπικών, κοινωνικών και επαγγελματικών σχέσεων. Η Σχιζοφρένεια προσβάλλει γύρω στα 23 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, ανεξαρτήτως μορφωτικού επιπέδου, κοινωνικής τάξης και φυλής.

Δεν είναι εύκολο να περιγράψουμε με σαφήνεια πως αντιλαμβάνονται τα άτομα με Σχιζοφρένεια τον κόσμο γύρω τους καθώς, η συμπτωματολογία και ο βαθμός σοβαρότητας της νόσου διαφέρει από άτομο σε άτομο. Αυτό που γνωρίζουμε επιστημονικά είναι ότι τα άτομα με Σχιζοφρένεια βιώνουν την πραγματικότητα αλλοιωμένη. Δηλαδή, έχοντας διαταραχές στη σκέψη συνήθως πιστεύουν σε λανθασμένα ή παράλογα πράγματα και αντιλαμβάνονται αισθήσεις που στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν (ακουστικές, οπτικές κ.α).

Όσον αφορά τη θεραπεία, παρόλο το γεγονός ότι η πλήρης ίαση είναι σπάνια, ωστόσο, αν οι ασθενείς με Σχιζοφρένεια λάβουν έγκαιρη διάγνωση και κατάλληλη φροντίδα, μπορούν να επιτύχουν ικανοποιητικά επίπεδα ποιοτικής διαβίωσης. Ακριβώς επειδή ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι κύριας σημασίας, οφείλει να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο υποστηρικτικός. Αναγνωρίζοντας όμως, τη δυσκολία και την ευθύνη που φέρει ο ρόλος αυτός, ιδανικά οι οικογένειες θα ήταν χρήσιμο να παρακολουθούν ένα ψυχοθεραπευτικό ατομικό ή οικογενειακό πρόγραμμα. 

Στην ελληνική μυθολογία, ο «μίτος» που έδωσε η κόρη του βασιλιά Μίνωα, Αριάδνη στον Θησέα, τον βοήθησε να σκοτώσει τον Μινώταυρο αλλά και να σωθεί και ο ίδιος. Η δική σας Αριάδνη, πώς σώζεται; Πώς βρίσκει μέσα σε όλο αυτό που ζει την ελπίδα, το σκοπό και τη διαδρομή της;

Η δική μου Αριάδνη σώζεται μέσα από την αγάπη και τη θέληση της για τη ζωή. Βρίσκει την ελπίδα στους ανθρώπους που την αγαπούν και τη στηρίζουν, κι έτσι η ζωή της αποκτά σκοπό και νόημα.

Το έργο αντιλαμβάνεται κανείς πως φέρνει στην επιφάνεια συναισθήματα που όλοι μας λίγο ή πολύ συνεχώς αναμετριόμαστε και πολλές φορές αρνούμαστε να τα παραδεχτούμε και να αντιμετωπίσουμε. Πού τελειώνει η λογική και πότε αρχίζει ο παραλογισμός; Και ποια είναι εκείνη η «κατάλληλη στιγμή» να ζητήσουμε βοήθεια;

Αυτό είναι αλήθεια, το έργο αναφέρεται σε όλα εκείνα τα δύσκολα συναισθήματα που όπως πολύ σωστά τονίζετε, όλοι αναμετριόμαστε. Άλλωστε, αυτός είναι και ο σκοπός μου, μέσα από το έργο να αναδείξω τις προσωπικές δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίζει ακόμη και ένας ειδικός ψυχικής υγείας ο οποίος δεν παρουσιάζεται ως αυθεντία αλλά παρουσιάζεται πρωτίστως ως άνθρωπος.

Θα αφήσω αυτό το ερώτημα να απαντηθεί μέσα από την παράσταση. Ωστόσο, είναι τόσο λεπτή η γραμμή που χωρίζει το λογικό απ’ το παράλογο που το θέμα δεν είναι να μην αγγίξουμε το παράλογο αλλά να γνωρίζουμε το δρόμο της επιστροφής. Για να γίνω πιο σαφής, η πιο αποδεκτή μορφή παραλογισμού είναι ο έρωτας …

Η κατάλληλη στιγμή για να ζητήσουμε βοήθεια είναι εκείνη που νιώθουμε πως έχουμε χάσει την ψυχική μας ισορροπία. Ιδανικά, πριν ακόμα μία δυσλειτουργική συμπεριφορά εγκατασταθεί στη ζωή μας.

Η αυτογνωσία φαντάζει ένα δύσκολο ταξίδι, με όχι και τόσο εύκολα αποδεκτές αλήθειες…Αν θες όμως, να ανακαλύψεις τα δικά σου ηλιοβασιλέματα, να φτάσεις στη δική σου Ιθάκη, πρέπει να τολμήσεις να ξεκινήσεις. Πόσο έτοιμοι είμαστε να αγαπήσουμε τον εαυτό μας, τα λάθη και τις αδυναμίες μας; Μήπως, αν τελικά, αγκαλιάσουμε τις βαθιές πληγές μας, βρούμε και την ίαση που πάντα επιθυμούσαμε;

Ναι, ο δρόμος της αυτογνωσίας δεν είναι εύκολος, όμως αξίζει γιατί μας δίνει την ευκαιρία να ζήσουμε μια ενσυνείδητη ζωή που κάθε της λεπτό έχει σημασία. Δεν είμαι σίγουρη για το πόσο έτοιμοι είμαστε ως κοινωνία να αγαπήσουμε τον εαυτό μας ολοκληρωτικά. Όμως, γνωρίζω πως η αποδοχή, η αγάπη και αυτοσυμπόνια είναι μαθημένες συμπεριφορές. Αν το περιβάλλον στο οποίο έχουμε μεγαλώσει δεν μας έχει διδάξει όλες αυτές τις έννοιες τότε, καλούμαστε να τις μάθουμε από την αρχή ως ενήλικες πλέον, μέσα από την ψυχοθεραπεία.

Φυσικά, το να αγκαλιάσουμε τις βαθιές πληγές μας είναι ο μόνος δρόμος προς την ίαση. Αν αποδεχτούμε τα βιώματά μας, και ταυτόχρονα αποδεχτούμε την ίδια μας την ύπαρξη, μόνο τότε ελεύθεροι πια, θα μπορέσουμε να ορίσουμε ξανά τον εαυτό μας κοιτώντας το μέλλον με αισιοδοξία.

Πληροφορίες παράστασης:

Ημέρες και ώρες παραστάσεων:
Πρεμιέρα: 23 Ιανουαρίου 2025
Παραστάσεις κάθε Τετάρτη και Πέμπτη στις 21:15

Θέατρο 104, Ευμολπιδών 41, Αθήνα, τ.κ. 11854 Τηλέφωνα: 2103455020 και 6951269828 email: [email protected]

Συντελεστές:

Κείμενο: Αρετή Χαρτοφύλακα Σκηνοθεσία: Αυγουστίνος Ρεμούνδος Πρωτότυπη Μουσική: Γιώργης Χριστοδούλου Χορογραφίες: Νίκος Γονίδης Σχεδιασμός Σκηνικών: Κώστας Γκαραμέτσης Σχεδιασμός Κοστουμιών: Πάνος Απέργης Σχεδιασμός Φωτισμών: Βαγγέλης Μούντριχας Βοηθός Σκηνοθέτη: Γιέλενα Γκάγκιτς

Φωτογραφίες / Δημιουργικό Αφίσας: Σπύρος Περδίου Trailer: Στέφανος Κοσμίδης Βοηθός Ενδυματολόγου: Βασιλική Κυπαρίσση Επικοινωνία: Γιάννης Βίτσας

Παίζουν: Αριάδνη: Λίζυ Ξανθοπούλου Φωτεινή: Ευγενία Αποστόλου Σκιά Α: Ανδριάνα Μαθιουδάκη Σκιά Β: Νίκος Γονίδης